Meteoriet

is het deel van een meteoroïde dat op de aarde inslaat na vanuit de ruimte door de atmosfeer te zijn gevallen. Tijdens de tocht door de dampkring wordt het materiaal sterk afgeremd en zeer heet; dit kan als een meteoor te zien zijn. In wezen is een meteoriet puin uit de ruimte.

Aan de hand van de samenstelling van meteorieten kan soms bepaald worden wat de herkomst is. Zo zijn er al meer dan twintig gevonden die van de maan afkomstig zijn (maanmeteorieten). Het betreft dan materiaal dat door een andere meteoriet uit de maan is losgeslagen. Ook zijn er meteorieten zoals ALH84001 gevonden, waarvan de herkomst Mars is.

In veel gevallen is de meteoriet echter afkomstig uit de planetoïdengordel (ook wel asteroïdengordel genoemd) tussen Mars en Jupiter. Of er ook meteorieten bestaan met een kometaire oorsprong, staat nog ter discussie. Het is mogelijk dat sommige zeldzame, zeer fragiele soorten koolstofhoudende meteorieten van kortperiodieke kometen afkomstig zijn.

Veel puin dat in contact komt met de dampkring bereikt de aarde niet, maar verbrandt door de weerstand van de atmosfeer. De brokstukken die verbranden zijn in de nacht zichtbaar als meteoren, ook wel sterrenregen of vallende ster genoemd.

Bij grotere stukken die niet volledig verbranden maar gedeeltelijk als meteoriet op de aarde neerkomen, ontstaat bij het passeren van de dampkring een bolide (vuurbol). Dat het om een indrukwekkend verschijnsel kan gaan blijkt bijvoorbeeld uit de bolide van de Sichote-Alin. Die was bij volledig daglicht zeer duidelijk zichtbaar. De vuurbol veroorzaakt door de Nederlandse Glanerbrug-meteoriet uit april 1990, was vlak voor zonsondergang zichtbaar.

Snel, zwaar en soms heel oud

De snelheid waarmee meteoroïden de atmosfeer binnenkomen bedraagt 35 000 tot 250 000 km/u (10 tot 70 km/s). Om de tocht door de dampkring te kunnen overleven, moet zelfs voor grote meteoroïden de snelheid niet hoger zijn dan ongeveer 100 000 km/u (27 km/s). Alleen zeer grote meteoroïden (meer dan 100 000 kg) ondervinden relatief zo weinig weerstand dat de snelheid voldoende blijft om bij inslag een krater te veroorzaken.

Een aanzienlijk deel van de meteoroïde verdampt en slechts een beperkt deel bereikt de aarde: vaak zelfs helemaal niets. De massa van de Sichote-Alin-meteoroïde wordt geschat op 70 000 tot 100 000 kg, waarvan ongeveer 30 000 kg als meteoriet op de aarde is ingeslagen. De massa van de Nederlandse Glanerbrug-meteoriet bedroeg naar schatting vermoedelijk tussen de 20 tot 200 kg, waarvan minder dan 1 kg het aardoppervlak bereikte. De massa van de meteoriet die op 15 februari 2013 ontplofte boven Tsjeljabinsk bedroeg naar schatting tussen de 7.000 en 10.000 ton. De diameter van deze meteoriet zou ongeveer 17 meter geweest zijn op het moment dat de meteoor de dampkring binnenkwam. De energie die vrijkwam bij de ontploffing werd geschat op 500 kiloton TNT. De snelheid van de meteoriet werd geschat op 30 km/s of 108.000 km/u.

De oudst bekende meteoriet heeft een ouderdom van 4,56 miljard jaar. De meeste meteorieten van asteroïdale herkomst hebben een ouderdom rond 4,5 miljard jaar. Meteorieten van de maan en Mars zijn vaak jonger (enkele miljoenen jaren).

Wetenschappers kunnen door het onderzoeken van meteorieten meer te weten komen over het ontstaan van het zonnestelsel. Sommige meteorieten bestaan uit gesteente, andere uit ijzer. Op sommige plaatsen, zoals Antarctica, zijn meteorieten (in het ijs en de sneeuw) makkelijker te vinden dan elders. Van sommige van deze meteorieten wordt aangenomen dat ze van Mars afkomstig zijn, waarschijnlijk weggeslingerd door een meteorietinslag op die planeet.

Kenmerken van meteorieten

Op basis van de structuur worden meteorieten ingedeeld in drie hoofdgroepen;

• IJzermeteorieten
• Steen-ijzermeteorieten
• Steenmeteorieten.

Een meteoriet is niet eenvoudig te onderscheiden van gewoon gesteente. Bij ijzermeteorieten is het hoge gewicht door het ijzergehalte een aanduiding. Deze meteorieten zijn uiteraard magnetisch. Een mogelijkheid tot identificatie is ook doorzagen en met behulp van etsen de Widmanstättenstructuren zichtbaar maken. Verder kan niet-destructief onderzoek in het laboratorium uitsluitsel bieden. IJzermeteorieten hebben een hoog nikkelgehalte (6% tot 25%).

Steen-ijzermeteorieten en steenmeteorieten zijn vaak zeer moeilijk te onderscheiden van gewoon gesteente. Soms biedt microscopisch onderzoek hulp. In een aantal gevallen is de steen aan de buitenzijde duidelijk als meteoriet herkenbaar. Bij het passeren van de dampkring wordt de buitenkant zo warm dat een dun laagje van de meteoroïde smelt. Deze gesmolten rand stolt weer en vormt dan in de meeste gevallen een smalle donkere verglaasde korst rond de meteoriet (fusion crust). In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn meteorieten niet door-en-door gesmolten.

Voor het gehele artikelnl.wikipedia.org/wiki/Meteoriet

Bron: wikipedia – de vrije encyclopedie

« Encyclopedie overzicht