Maandoverzicht Juli: natte maand met storm Poly
Algemeen weernieuws
Maandoverzicht Juli: natte maand met storm Poly
Juli in Nederland: natte maand, normale temperatuur en zonneschijn
Juli grofweg rond het klimaatgemiddeldeMet 18,1°C in De Bilt lag de gemiddelde temperatuur net iets onder het klimatologische gemiddelde van 18,3°C en was de maand qua temperatuur vrij normaal te noemen.
Links zie je het gemiddelde over de maand juli, rechts zie je de afwijking (anomalie) van het huidig klimaatgemiddelde (1991-2020).
Verschillen waren overdag het grootste
Er was in juli behoorlijk wat bewolking, hierdoor verliepen de dagen overdag vaak iets koeler dan het klimaatgemiddelde. Ell bereikte een gemiddelde maximumtemperatuur van 24,4 graden, tegenvoer 20,5 graden als gemiddelde maximumtemperatuur op Lauwersoog. In de nachten kon het door bewolking minder afkoelen van gebruikelijk, hierdoor waren de nachten warmer dan het klimaatgemiddelde. Kijk hier voor de afwijking in maximum en minimumtemperatuur (MOW overzicht KNMI).
Een maand met minder zomerse en tropische dagen dan gebruikelijk
De maand juli telde in De Bilt 24 warme dagen (20°C of meer), ongeveer de normale hoeveelheid (het klimatologische gemiddelde is 23). Het aantal zomerse (zes) en tropische dagen (één) in De Bilt lag wel duidelijk onder het gemiddelde, normaal zijn dat er respectievelijk negen en twee. In het zuidoosten werd het op negen dagen zomers warm en op drie dagen tropisch.
Na een droge juni volgde een vrij natte juli
Met gemiddeld over het land 110 millimeter tegen normaal 78 millimeter (berekend over de automatische weerstations), was juli nat. Gemiddeld regende het ook beduidend vaker dan normaal, met 61 neerslaguren tegen een klimatologisch gemiddelde van 40 uur.
Het natst was het in het noorden en noordoosten van het land, met op uitgebreide schaal 100-130 millimeter en plaatselijk zelfs meer dan 150 millimeter in delen van Friesland en Drenthe. In het zuidwesten viel de helft minder neerslag met ca. 60 millimeter in het westen van Zeeuws Vlaanderen. Deze grote verschillen waren vooral het gevolg van het vaak buiige karakter van de neerslag, waarbij de buien vaak het zwaarst waren in het noordoosten en oosten.
Links de neerslagsom van juli 2023, rechts het klimaatgemiddelde voor juli. Let op: de schaalkleuring verschilt tussen beiden kaarten. De meeste neerslag viel bij Hoogeveen (166 mm). De minste neerslag viel rond Maastricht (55 mm).
Ietsjes minder zon dan gebruikelijk voor juli
De hoeveelheid zonneschijn week in juli nauwelijks af van het klimatologische gemiddelde, met gemiddeld over het land 213 uren zon tegen 220 zonuren normaal. Het zonnigst was het deze maand in het Waddengebied, met 239 zonuren op Terschelling (Hoorn). De zon scheen het minst in het midden en oosten, met op het KNMI-station in Deelen 195 uren zon. In De Bilt scheen de zon 201 uur, iets minder dan het klimatologische gemiddelde van 214 zonuren.
Qua zon eindigde Terschelling het zonnigste (238,7 uur). Het minste scheen de zon in Deelen (194,9 uur). Rond het IJsselmeer was de afwijking het grootste, terwijl de Waddenregio precies de gebruikelijke hoeveelheid zon kreeg.
Meer regenval dan verdamping
Waar in juni 130 mm aan water verdampte via de gewassen (voornamelijk gras) terwijl er 10 tot 50 mm regen viel, zijn de zaken in juli weer omgedraaid. Door de natte maand kregen we meer regen dan er verdampen kon. Er viel 80 tot 140 mm regen, er verdampte daarvan zo'n 100 mm.
De referentie gewasverdamping is het resultaat van de berekening hoeveel millimeter water er verdampt uit gezond gras met voldoende water en voedingsstoffen. Onder andere zon en hoge temperaturen zorgen voor een hogere referentie gewasverdamping. Onder ideale omstandigheden verdween er in Vlissingen (Zeeland) in theorie 109,1 mm aan water door verdamping, tegenover 92,6 mm in Nieuw-Beerta (Groningen).
Door de droge mei en juni hebben we nog steeds een neerslagtekort dat groter is dan het klimaatgemiddelde. Vooral in het oosten is het neerslagtekort wel kleiner geworden sinds juni, aan de kust is de situatie min of meer gelijk gebleven in juli (het is in ieder geval nergens echt erger geworden).
Stand op 1 augustus over periode 1 april t/m 31 juli, op basis van neerslag en verdamping van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Als we de SPI-index bekijken zien we grote verschillen, de neerslag was namelijk buiig. Het verschil met juni is enorm, toen vielen grote delen van het land in de categorie "extreem droog" door het vrijwel geheel uitblijven van neerslag. In juli is het weer omgeslagen en hierdoor was het op de korte termijn (SPI-1) nergens meer droog. In het gehele westen is de situatie normaal (SPI tussen 1 en -1), elders is het vrij nat (SPI tussen 1 en 1,5). Tussen Oost-Groningen, Drenthe en Zwolle was juli zeer nat (SPI tussen 1,5 en 2,0). Ook in een strook over Oost-Brabant en Noord-Limburg was juli zeer nat.
SPI-1: Stand op 1 augustus over periode juli 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Nu kijken we naar het grondwater, de grondwaterstand wordt beïnvloed door de regenval van de afgelopen maanden, hierdoor reageert de waterstand op veel plaatsen traag. Onderstaand plaatje is van 5 augustus en laat zien dat het grondwater vrijwel overal normaal is (SGI tussen 1 en -1). Het droogste is het op Schouwen-Duiveland, het natste is het rond Staphorst en Meppel.
Dit is de SGI-index, die laat per plek zien hoe ongebruikelijk de grondwaterstand voor die plek is. Op een plek waar het grondwater heel veel schommelt (zandgronden binnenland), is een anomalie van -2 meter bijvoorbeeld nog normaal, terwijl op een plek waar het grondwater heel stabiel is (polders) -2 misschien wel "zeer droog" kan zijn. Dit kan ook de verschillen tussen het binnenland en de kust verklaren.
Kijken we niet naar de neerslag van 1 maand (SPI-1), maar naar de neerslag van 6 maanden (SPI-6), dan zien we dat het afgelopen halfjaar de droge periodes min of meer in evenwicht zijn met de natte periodes. In het hele land is de toestand over de afgelopen 6 maanden normaal. Oost-Groningen lijkt hier een uitzondering te zijn met de categorie zeer nat (SPI tussen 1,5 en 2), misschien dat dit een plaatselijke uitbijter is. Er is verder ook nog een vrij natte strook van Oost-Brabant, over Noord-Limburg, de Achterhoek naar Twenthe. Ik denk dat we hier de meeste buien hebben gezien de afgelopen maanden.
Stand op 1 augustus over de 6 maanden februari 2023 t/m juli 2023, op basis van neerslag van KNMI vrijwilligersnetwerk.
Juli: zuidwestenwind domineert, überhaupt geen noordoostenwind
In mei en juni kwam de wind constant uit een noordoostenhoek, in juli was er amper sprake van enige noordoostenwind. Dit laat maar eens zien hoe grondig de weersomslag is geweest. De wind kwam vaker dan normaal uit zuidwestelijke richtingen, dit verklaart de aanvoer van vochtige lucht met als gevolg een natte julimaand.
Meer onweer dan voorafgaande maanden
In juli was er eindelijk echt wat onweer, maar het was wel nog steeds minder dan gebruikelijk. Het lijkt er nog steeds op dat Groningen in geheel 2023 vaak meer ontladingen heeft gehad vergeleken met de rest van het land. De meeste ontladingen werden geregistreerd in de omgeving van de Dollard (Groningen, ten noorden van Nieuw-Beerta), precies dezelfde plek waar in juni ook de meeste ontladingen plaatsvonden. Er waren ook veel plaatsen zonder onweer in juli 2023, zoals bijvoorbeeld vrijwel de hele westkust.
Gebruikte sites:
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Hoe verliep juli?
Zeer zware zomerstorm PolyJuli kende een koel en nat begin, met maximumtemperaturen van ca. 20°C en dagelijks regen of buien. Aan de zuidflank van een complex lagedrukgebied boven Scandinavië trokken verschillende actieve storingen oostwaarts door onze omgeving. Op 5 juli groeide een van deze randstoringen uit tot de zeer zware storm Poly, één van de zwaarste zomerstormen in ruim vijftig jaar.
Storm Poly kwam in de ochtend van 5 juli aan land bij de Noord-Hollandse kust, waar op het KNMI-station IJmuiden een uurgemiddelde wind van 11 Bft (zeer zware storm) en zeer zware windstoten tot 146 km/uur zijn gemeten. De storm trok vervolgens noordoostwaarts over het land. In Noord-Holland, Flevoland, Friesland en het IJsselmeergebied stond code rood uit. In Zuid-Holland, Groningen, Drenthe en Overijssel gold code oranje en in de rest van het land code geel. Op basis van het stormgetal komt Poly op de zevende plaats in de lijst met zwaarste zomerstormen sinds 1970.
De straalstroom was in juli behoorlijk actief en zwabberde meermaals over Nederland. Op 5 juli was de weersituatie heel gunstig om een lagedrukgebied flink te laten uitdiepen. Dit zien we vaak in de winter, maar minder vaak in de zomer.
In een smalle zone was de schade door Poly enorm, plaatselijk viel de stroom uit en versperden omgevallen bomen talloze wegen.
Tijdelijk zonnig en (zeer) warm
Vanaf 6 juli stabiliseerde het weer onder invloed van een opbouwend hogedrukgebied nabij de Oostzee en kwam er een aflandige (oostelijke) stroming op gang. Hierdoor werd er veel warmere continentale lucht aangevoerd. Bij weinig wind bleven de nachten aanvankelijk nog fris, met plaatselijk 8°C in het noordoosten. Vanaf 7 juli werd het vrijwel overal zomers warm (25°C of meer), op 8 en 9 juli werd het in het zuidoosten en oosten zelfs tropisch warm (30°C of meer). In Arcen werd op de 9e met 34,8°C de hoogste temperatuur van de maand bereikt.
Direct na het doortrekken van Poly stabiliseerde de situatie bij ons, er kwam hogedruk en even later draaide de wind zelfs naar zuidelijke richtingen. Er werd zeer warme lucht aangevoerd. Op deze weerkaart zie je aan het einde van die periode alweer enkele vore's vanuit het zuidwesten naderen.
In deze periode scoorden Maastricht, Ell, Eindhoven, Volkel en Arcen opnieuw (!) een regionale hittegolf.
Onweersbuien verdrijven de warmte
Op nadering van het koufront behorende bij de Atlantische depressie, werd de heetste lucht later op 9 juli verdreven door stevige onweersbuien met hagel en (zware) windstoten, waarvoor in het oosten van het land code oranje werd uitgegeven. De dagen daarna verbleven we nog enige tijd in warme lucht, met zomerse temperaturen. Op 11 juli werd het plaatselijk opnieuw tropisch warm, waarna een volgend koufront met regen- en onweersbuien de warme lucht helemaal verdreef. Van 13 t/m 18 juli zorgde een actieve depressie vervolgens voor wisselvallig weer, bij temperaturen rond het klimatologische gemiddelde.
Vanaf de nacht naar 12 juli nam de westcirculatie de regie over. Sindsdien kon de zeer warme lucht uit het Middellandse Zeegebied ons niet meer bereiken.
Onweerskansentopic met code oranje teruglezen
Geleidelijk koeler, natter en somberder
In een west- tot noordwestelijke stroming kwamen we vanaf de 19e geleidelijk steeds dieper in de maritiem polaire lucht, met maximumtemperaturen die daalden naar ca. 20°C. Van 22 t/m 24 juli was het bovendien ook erg somber en nat, met enkele actieve storingen boven ons land. Op 25 en 26 juli profiteerden we tijdelijk van een rug van hogedruk en overheerste het zonnige en droge weer. In de nachten koelde het bij weinig wind flink af, met minimumtemperaturen landinwaarts van 8 à 9°C. De laagste temperatuur van de maand was al op de 21e bereikt, met precies 7,0°C op vliegveld Eelde.
Restanten van tropische orkaan Don
In de aanhoudende westelijke (zonale) stroming, bereikten de ingevangen restanten van ex-tropische orkaan Don ons land op 27 juli, met uitermate somber en regenachtig weer tot gevolg. Met middagtemperaturen van 18 à 19°C was het tevens koel, al voelde het door de hoge luchtvochtigheid toch drukkend aan. De dagen daarna zorgde een lagedrukgebied boven Groot-Brittannië bij ons voor wisselvallig weer, met op de 28e meest droog en warm weer en op 29 en 30 juli een afwisseling van zon en stevige (onweers)buien. De maand eindigde zoals deze begon, met een zeer natte en sombere laatste dag, bij temperaturen van nog geen 20°C.
Op 27 juli kwamen de restanten van orkaan Don bij ons langs.
De maandwissel naar augustus verloopt ook zeer nat.
Juli had een heel gemiddelde temperatuur, maar er waren wel degelijk uitschieters, zo waren 8 en 9 juli zeer heet. Verder lag de temperatuur 's nachts vrijwel constant boven het klimaatgemiddelde, terwijl de temperatuur overdag 1 t/m 5 juli en 17 t/m 31 juli telkens onder het klimaatgemiddelde lag.
Neerslag
Op 4 en 5 juli leverde storm Poly in de noordwestelijke helft zo’n 15-25 millimeter neerslag op en in het gebied tussen Amsterdam, Den Haag en Utrecht zelfs 25-50 millimeter. Bij de onweersbuien van 9 juli viel er in het oosten lokaal 20-40 millimeter. Vooral de laatste tien dagen (decade) van de maand waren nat. Op 22 en 23 juli viel er ca. 25 millimeter in het Waddengebied en op 23 en 24 juli viel er ca. 40 millimeter in Oost-Brabant en Noord-Limburg. De restanten van ex-tropische orkaan Don zorgden op de 27e voor 10-20 millimeter en ook de laatste 36 uur waren nat met plaatselijk 40 millimeter in het westen.
Naast de 9e, onweerde het ook stevig op 11 en 24 juli in de zuidoostelijke helft en regionaal op 13, 15, 17, 26 en 29 juli, veelal in het noordoosten en zuidoosten.
Het verschil tussen juni en juli is enorm, juni telde 20 geheel droge dagen, terwijl juli slechts 3 geheel droge dagen telde. De dagen met plaatselijk meer dan 10 mm waren in juni en juli respectievelijk 2 en 18.
In België was men dankzij mei en juni op weg naar droge tot zeer droge condities, maar vooral de lagere temperatuur en toename in regenval in de 2de helft van juli hebben de droogte teruggedrongen.
Zonneschijn
Met name de periode van 6 t/m 8 juli en 10 juli waren zeer zonnig, de eerste dag van de maand en de periode van 22 t/m 24 juli waren juist erg somber. Op 27 juli scheen de zon op de meeste plaatsen helemaal niet, waardoor juli gemiddeld over het land één sombere/zonloze dag telde (normaal voor juli is 0,6 sombere dag).
Iedere dag scheen er ergens wel de zon. Met name de periode 3 t/m 17 juni was extreem zonnig. Ruim 2 weken lang waren er vrijwel non-stop strak blauwe luchten, met slechts sporadisch wat wolken.
Aan de westkust werden circa 5 onweersdagen genoteerd, dat kan ook één enkele ontlading in de buurt zijn. Eelde (Groningen) telt naast de meeste ontladingen ook de meeste onweersdagen, de ontladingen waren verdeelt over 10 dagen. Op de vroege ochtend was er in juli ook nog af en toe een paar mistbanken. A = aantal in juli, N = normaal voor juli.
We lopen over heel 2023 nu 75 mm voor, dat betekend dat 2023 weer op koers is voor een te nat jaar, nadat de voorsprong in neerslagtotaal eind juni vrijwel verdwenen was. Aan de andere kant kan in een langdurige droge periode de voorsprong weer helemaal verdwijnen, het jaar duurt immers nog 5 maanden.
Eerder W. in t Erland (Winterland)
Juli wereldwijd: warmste maand in hele meetreeks
In juli kwam de westcirculatie steeds beter op gang, Noord-Europa had daardoor een iets te koude juli. De landen rond de Middellandse Zee zuchten juist onder extreme hitte. De extreme hitte kwam doordat het zeewater te warm was, er weinig stroming was en er langdurige subsidentie optrad (dat is lucht die door een dalende beweging steeds verder opwarmt). Wereldwijd springt nog steeds het snel toegenomen tekort aan zeeijs rond de Zuidpool in het oog.Temperatuurafwijkingen in juli 2023
Juli 2023 verliep in Nederland grofweg volgens het huidige klimaatgemiddelde (1991-2020). In Noord-Europa en op de Britse Eilanden was juli duidelijk een te koude maand. Aan de andere kant van ons continent zagen we hittegolven van Spanje in het westen tot de Balkan in het oosten. Er werden veel (bijna) temperatuurrecords verbroken. Op 24 juli 2023 heeft een weerstation op Sardinië een temperatuur van 48,2°C gemeten. Een nieuw Europees hitterecord bleef uit, het werd nergens warmer dan 48,2°C (het huidige record is 48,8 graden, augustus 2021).
Zakken we nog verder zuidelijk, dan zien we dat het ook in Noord-Afrika veel warmer dan het klimaatgemiddelde was. Op weerstations daar werden temperaturen van 49°C gemeten. In Amerika was het in Phoenix (Arizona) haast iedere dag van de maand warmer dan 43 graden (enkel de laatste dag had een max. temperatuur lager dan 43 graden). In Canada werd het vlakbij de poolcirkel warmer dan 37°C (nieuw absoluut lokaal record). In China brak juli 2023 het nationale hitterecord. De hoogste temperatuur ooit gemeten in China is nu 52,2 graden, dat werd gemeten op 16 juli.
In Uruguay heerst al lange tijd een droogte, deze zette ook de aflopen maand door. Er viel in Uruguay opnieuw minder neerslag met ook bovengemiddelde temperaturen (het is daar nu winter).
Er waren ook gebieden met beneden-gemiddelde temperaturen, maar het gaat om slechts een klein deel van de aarde. Bovendien was de afwijking vaak minder dan 1°C onder het klimaatgemiddelde. De zuidpool is een uitzondering met significant grote afwijkingen, zowel naar boven als naar onder. Dit is gebruikelijk voor de Antarctische winter.
De afwijking van het globaal en Europees gemiddelde van de luchttemperatuur van juni, t.o.v. 1981-2010. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Doorlopend 12-maandelijkse afwijking van het globaal en Europees gemiddelde van de luchttemperatuur, t.o.v. 1981-2010. Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Hittegolven Zuid-Europa
Gedurende juli bouwde zich een extreme hittegolf op boven Zuid-Europa. De hitte bereikte in het midden van de maand een hoogtepunt. Op 18 juli was de gemiddelde temperatuur over het landoppervlak van Zuid-Europa iets hoger dan het vorige record uit 2020. Daarmee is 18 juli nu gemiddeld over dit hele gebied de warmste dag ooit gemeten. Ook was er in 2023 de meeste extreme hittestress (UTCI gevoelstemperatuur hoger dan 46 graden).
De temperatuur gemiddeld over heel Zuid-Europa is hierboven te zien, vanaf 1940 tot nu. 2023 (warmste juli) is te zien in zwart. 2015 en 2022 (nr. 2 en 3 warmste juli) zijn te zien in blauw en geel. 2020 is te zien in oranje (vorige recordhouder warmste julidag). Data: ERA5. Credit: C3S/ECMWF.
Percentage dagen met extreme hittestress voor heel Zuid-Europa. We zien dat 2023 veel meer hittestress had dan voorgaande jaren. Extreme hittestress is een gevoelstemperatuur (UTCI) hoger dan 46°C. Data source: ERA5-HEAT. Credit: C3S/ECMWF.
De neerslag en het bodemvocht in juli 2023
In juli was het vooral erg nat in een strook van de Britse eilanden naar Noorwegen, Zweden en Finland. Ierland en Noord-Ierland konden hun natste juli ooit gemeten optekenen. Ook de zuidelijke Alpen waren natter dan gemiddeld, dat is logisch als we denken aan de herhaaldelijke supercellen die dat gebied aandeden.
In de landen rond de Middellandse Zee was het grotendeels droger dan het klimaatgemiddelde. Dit was de voornaamste reden dat in juli de natuurbranden daar wél oplaaiden (in tegenstelling tot mei en juni met relatief weinig natuurbranden).
Data : ERA5. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
Opnieuw nog nooit zo weinig zeeijs gemeten Antarctica
Na januari, februari, mei en juni wordt juli 2023 de 5de maand van 2023 die een nieuw recordkleine zeeijsomvang kan noteren. Er ontbreekt momenteel 2,4 miljoen vierkante kilometer zeeijs, dat is qua oppervlakte vergelijkbaar met de helft van de Europese unie! Er ontbreekt een oppervlak even groot als Duitsland, Frankrijk, Italië, Polen, Zweden en Finland samen. Gelukkig is zeeijs wel veerkrachtiger dan landijs, zeeijs kan ook weer terug toenemen. Een afname van het landijs heeft wel directe gevolgen, en een afname van het zeeijs kan op termijn leiden tot een afname van het landijs.
Data : OSI SAF. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF.
We hebben het over de zuidpool, dus de winter valt in juni tot september, en de zomer valt in december tot maart. Data : OSI SAF. Credits: Copernicus Climate Change Service/ECMWF/EUMETSAT.
Noordpool relatief meer zeeijs
Op de noordpool is meer zeeijs dan de afgelopen jaren, maar juli 2023 behoort nog steeds tot de 15 jaren met het minste zeeijs.
Tot slot
Wereldwijd was juli 2023...
- 0.72°C warmer dan het 1991-2020 gemiddelde van juli
- de warmste juli én de warmste maand ooit sinds deze metingen begonnen
- nog veel warmer dan de vorige recorddrager juli 2019, het record is met 0,33°C verhoogd!
- 1.5°C warmer dan het klimaatgemiddelde van 1850-1900
Eerder W. in t Erland (Winterland)
