Aardbeving

Aardbevingen vinden plaats als er in de aardkorst plotseling veel energie vrijkomt. De energie plant zich dan in een golfbeweging vanuit het centrum naar de omgeving voort. Het denkbeeldige punt waar de beving ontstaat, het zwaartepunt van de energiedichtheid, heet het hypocentrum. Het punt aan het aardoppervlak daar loodrecht boven wordt het epicentrum genoemd. Een lijn van gelijke bevingsintensiteit rond een epicentrum heet een isoseist. Seismologie is de wetenschap van aardbevingen. Tijdens een aardbeving treden tribo-elektrische effecten op in de vorm van lichtflitsen.

De meeste aardbevingen komen voor in de aardkorst tot op een diepte van ongeveer 30 kilometer. Er komen echter ook bevingen voor op dieptes tot ongeveer 700 kilometer. De meeste aardbevingen komen voor rondom de Grote Oceaan, in het Middellandse Zeegebied, in de Himalaya en Indonesië. Ook midden in oceanen komen bevingen voor. Aardbevingen die ontstaan onder de zeespiegel worden, minder correct, ook wel zeebevingen genoemd; een vloedgolf of tsunami kan dan het gevolg zijn. Een aardbeving onder het zeeoppervlak hoeft echter niet altijd een tsunami te veroorzaken. Dit gebeurt alleen als grote delen grond omhoog komen bij de subductiezone waardoor een abnormale hoeveelheid water verplaatst wordt richting het land. Het water zal zich dan in een kring verspreiden net of men een steen in het water gooit. Die rimpels lijken op de tsunamigolven, echter zijn die veel kleiner. Een gewone golf verschilt van een tsunami, een tsunami zal water over land blijven uitspuiten, een gewone golf trekt zich na de golfslag gewoon weer terug, een tsunami kan over hoge zeewallen heen komen.

Zware aardbevingen en tsunami's veroorzaken vaak veel slachtoffers en grote schade.

Oorzaken

Veel aardbevingen hangen samen met de langzame bewegingen van de aardkorst. Op grote schaal kan het de aardschollen betreffen, die langzaam ten opzichte van elkaar bewegen (platentektoniek). Op kleinere schaal vindt er ook binnen de platen deformatie plaats.

Door deze relatieve beweging wordt spanning opgebouwd in de korst. Als de spanning hoog genoeg is kan er een schoksgewijze beweging van het materiaal aan weerszijden van een breuk in de korst optreden: de aardbeving. Hierbij wordt (een deel van) de opgebouwde spanning ontladen.

Naschokken zijn kleinere bevingen die binnen enkele uren na de eerste beving voelbaar zijn. Deze zijn vaak het gevolg van spanningsontlading op andere, nabijgelegen delen van dezelfde breuk of op andere nabije breuken. Naschokken gebeuren in de dagen na de aardbeving. Wanneer het 7 dagen rustig is geweest noemt men het niet meer een naschok maar een nieuwe aardbeving.

Aardbevingen op dieptes van enkele honderden kilometers worden vaak toegeschreven aan andere mechanismen. Ten eerste kunnen deze worden veroorzaakt in een subducerende plaat door de overgang van mineralen van een fase naar de andere (zie convectie in de aarde). Wanneer de oude fase metastabiel was, kan de overgang naar de nieuwe fase zeer plotseling zijn. Op een vergelijkbare wijze kan het plotseling loslaten van water uit waterhoudende mineralen in de subducerende plaat een aardbeving veroorzaken.

Kleine aardbevingen zijn het gevolg van vulkanische activiteit (vulkanische aardbevingen) of ontstaan door instorting van holtes in kalksteenformaties of mijn(en) (instortingsbeving(en)).

Menselijk ingrijpen kan bevingen veroorzaken. De bodemdaling door de winning van aardgas brengt aardschokken teweeg. Dit fenomeen doet zich onder meer voor in de provincie Groningen bij het dorp Loppersum.

Mogelijke andere oorzaken zijn ondergrondse kernproeven en meteorietinslagen.

Voorspelling

Van tijd tot tijd worden er aardbevingen voorspeld. Volgens deskundigen is een juiste voorspelling vrijwel onmogelijk omdat te veel verschillende factoren van invloed zijn op het ontstaan van een beving. Desondanks wordt er getracht voorspellingen te doen om de menselijke schade te beperken. Tekenen die mogelijk van belang zijn:

• voorschokken
• veranderingen in de chemische samenstelling van het grondwater
• vloeistofdruk in de gesteentekolom
• langzame beweging langs breuklijnen
• bevingen in aangrenzende delen op de breuklijn
• statistische gegevens over de frequentie van aardbevingen
• veranderingen in het magnetisch veld ter plaatse
• spanning in het gesteente, te meten met spanningsmeters op een paar honderd meter diepte

Voor het gehele artikelnl.wikipedia.org/wiki/Aardbeving

Bron: wikipedia – de vrije encyclopedie

« Encyclopedie overzicht