Stromingspatronen oorzaak voor extreem weer Europa

De afgelopen weken was het weer in grote delen van Europa behoorlijk van slag. Veel te koud weer in west Europa, sneeuw in de Ardennen en het Sauerland in mei, stormen in de Middellandse Zee, overvloedige regenval, zware onweersbuien en windhozen in de Alpen en Tsjechië/Polen, met veel schade en rampzalige overstromingen tot gevolg. Tegelijkertijd zomers weer in Oost-Europa, 25 tot 30 graden in St. Petersburg en Moskou, maar ook ongewoon warm weer op IJsland en Groenland, waar de temperaturen de afgelopen weken ook veel te hoog waren. Veel lokale weersverschijnselen, die toch allemaal dezelfde oorzaak hebben; het geblokkeerde, meridionale stromingspatroon in de noordelijke hemisfeer.


_{Bron: WeerDirect dossiers / archief - Storm en monstergolven in Cannes, koud weer in Westeuropa en Noodweer met windhozen en overstromingen in Midden-Europa - het lijkt ver weg van elkaar, maar toch heeft alles dezelfde oorzaak.}

Het is geen toeval dat het momentele stromingspatroon sterk op dat van afgelopen winter lijkt. De drukgebieden zijn weliswaar zwakker en minder persistent, maar de ligging is ongeveer hetzelfde. In meteorologische vakterm wordt dit patroon een blokkade genoemd: Een sterk hogedrukgebied boven de Britse Eilanden en met uitlopers naar IJsland/Groenland zorgt ervoor dat de weg van oceaandepressies naar het oosten afgesneden wordt. Aan de oostkant van het hogedrukgebied staat een noordelijke stroming die koude, onstabiele lucht ver naar het zuiden laat stromen.


_{Bron: WeerDirect vakmankaarten / archief - Het stromingspatroon van de afgelopen weken heeft veel weg van het hoofdzakelijke stromingspatroon van afgelopen winter: Blokkerende hogedruk ten westen van ons en een flinke trog die van Scandinavië tot aan de Middellandse zee reikt.}

Door de combinatie van deze koude lucht en het warme water van de Middellandse Zee ontstaan steeds weer opnieuw lagedrukgebieden, die met grote hoeveelheden warme, verzadigde lucht naar het noorden of noordoosten trekken en tegen de Alpen botsen of over Midden-Europa trekken. Aan de oostkant van deze depressies stroomt een portie zomerse warmte ver Rusland in, terwijl west Europa in de koude noordenstroming blijft. Midden-Europa ligt precies tussen beide luchtsoorten in de baan van deze depressies en krijgen alle regen te verwerken, en dat kunnen zeker in de bergachtige gebieden enorme hoeveelheden zijn. Staat het patroon eenmaal op de weerkaart kan het erg hardnekkig zijn en zichzelf steeds weer opnieuw verversen door steeds weer nieuwe depressies die vanaf de Middellandse Zee noordwaarts trekken en aan de anderen kant een versterking van het blokkerende hogedrukgebied door depressieactiviteit voor de Amerikaanse oostkust.

Zonne-activiteit
Klimatologen hebben bewezen dat er een verband bestaat tussen de activiteit van de zon en de Noord-Atlantische Oscillatie (NAO), die een graadmeter voor de kracht wan de westenwinden is. Als het aantal zonnevlekken erg laag is en de zon dus minder kracht heeft is ook de NAO erg laag, wat de kans op blokkerende hogedrukgebieden verhoogt. Een groot aantal zonnevlekken en dus een krachtige zon zorgt voor een grotere depressieactiviteit op de oceaan en dus een groter percentage aan westcirculaties. Blokkerende hogedrukgebieden kunnen als ze "goed" liggen voor veel kou in de winter zorgen.


_{Bron: Bron: NASA - Twee opnames van de zon, links uit het jaar 2000, rechts een van 2007. Op de linke foto zijn duidelijk donkere vlekken op het oppervlak van de zon zichtbaar, terwijl de zon op de rechter opname geheel zonder vlekken is. Al sinds 2007 is de zon vaak geheel zonder vlekken. Dit is eigenlijk normaal, er is 2007 een zgn. zonnevlekminimum geweest, iets wat elke elf jaar gebeurt. Vanaf 2008 had het aantal zonnevlekken door de start van de nieuwe cyclus eigenlijk weer omhoog moeten gaan; pas begin 2010 verschenen de eerste vlekken van het nieuwe cyclus op de zon.}

Het verbaast dan ook niet dat de zonne-activiteit afgelopen winter erg laag was. Het laatst was das ovrigens 1996 en 1997 het geval, ook deze winters waren duidelijk te koud met een Elfstedentocht in januari 1997. Enkele maanden later, in augustus 1997, werd de Oder door een van de ergste waterrampen van de eeuw getroffen, de grootschalige drukpatronen waren toen ongeveer hetzelfde als de afgelopen weken met een sterk meridionaal stromingspatroon, actieve depressies boven Midden-Europa en talloze neerslagrecords.

Aan alles komt een eind
Hoelang het meridionale stromingspatroon nog blijft is onduidelijk, maar het kan zomaar omslaan. Momenteel is de activiteit van de zon weer aan het toenemen en het zou best kunnen dat er de komende maanden een abrupte of geleidelijke overgang naar een meer zonaal stromingspatroon komt. Wanneer dat gaat plaatsvinden is koffiedik kijken, maar misschien zitten we momenteel al in een overgangsfase; de weerkaarten laten de laatste tijd steeds minder opties op geblokkeerde stromingspatronen zien. Het is wel zo dat zomers met een dominerende westcirculatie in de allermeeste gevallen wisselvallig en koel verlopen. We wachten het af.

_{Bron Weerdirect}