IJsberen waren aan eten toe....

In Canadese kranten verschenen afgelopen december verhalen over ijsberen die het moeilijk hadden. De ijsberen in de regio’s rond de Hudson Baai hadden gedurende bijna vijf maanden weinig tot nagenoeg niets te eten gehad en moesten op hun vet teren. En dat allemaal omdat het ijs in de Hudson Baai uitzonderlijk vroeg in de zomer op was gebroken en de ijsvorming in het winterseizoen erg achterbleef. IJsberen hebben namelijk het zee-ijs nodig om op hun voornaamste voedsel te jagen; zeehonden. Inmiddels is de Hudson Baai voor het overgrote deel bevroren. De oostelijke delen zijn nog wel open, iets wat de afgelopen 20 jaren niet eerder is gebeurd. We nemen u mee naar de be-ijsde delen van het noordelijk halfrond om te kijken naar de afwijkingen ten opzichte van ‘anders’ en de oorzaken die daaraan ten grondslag liggen.


_{De Hudson Baai ligt in het noorden van Canada. Bekende plaatsen die er omheen liggen zijn Churchill en Inukjuak. Deze baai heeft een open toegang tot de Atlantische oceaan, via de Hudsonstraat en de Labradorzee.}

IJsbedekking
Als we de ijsbedekking van dit moment bekijken op het noordelijk halfrond, reflecteert dat uiteraard de weerhistorie van de afgelopen tijd. Op de kaart hiernaast zijn in paars de bevroren delen weergegeven. De gehele noordelijke ijszee ligt vol met pakijs. De oceaan aan de oostzijde van Groenland is bevroren, ten oosten van IJsland zit het helemaal dicht en Spitsbergen is geheel door ijs omsloten. Nova Zembla ligt voor ongeveer driekwart in het ijs, het zuiden en zuidwesten is daar nog wel ijsvrij en/of bestaat uit drijfijs. De zee tussen Finland en Zweden, de Botnische Golf, is voor de hele noordelijke helft dichtgevroren.


_{De ijsbedekkingskaart van 13 januari dit jaar. De oostelijke delen van de Hudson Baai (Noordoost-Canada) zijn nog niet dicht. Opvallend ook: in Europa alleen sneeuwbedekking in Scandinavie en op de toppen van de Alpen.}

IJsvorming in Canada traag van start
IJsvorming tijdens het winterhalfjaar wordt deels veroorzaakt door de lange poolnachten en deels door de atmosferische situatie. In december hadden we wat betreft laatstgenoemde vrijwel continu afstroom van Arctische kou naar Europa, Spitsbergen, Nova Zembla en omgeving. Die luchtsoort kon een dermate groot deel van de streek tussen 10 graden westerlengte en 70 graden oosterbreedte bereiken omdat de Atlantische Oceaan buiten spel werd gezet. De weerkaart naast dit verhaal geeft de situatie aan op 18 december 2010. Een bel met zeer koude lucht ligt boven de UK en de Benelux, terwijl een noord-zuid uitgestrekte ‘warmtebel’ vanaf de centrale delen van de oceaan tot helemaal in Groenland en Noord-Canada reikt. Aan de westzijde van die warmtebel stroomde steeds relatief zachte lucht Noord-Canada binnen. En zodoende duurde het lang voordat de Hudson Baai begon te bevriezen.


_{Hier de weerkaart van 18 december 2010. Erg koude lucht op 5 km hoogte boven de Britse eilanden en de Benelux. Op de oceaan lag een uitgestrekte hogedrukzone met ten westen daarvan relatief warme lucht boven Noord-Canada. De ijsgroei in de Hudson Baai kwam daardoor uitermate traag op gang.}

Hudson Baai was laat
Doordat de wind eind vorig jaar lange tijd uit de ‘verkeerde’ hoek waaide, duurde het dus langer dan normaal voordat de Hudson Baai tot een ijsplaat veranderde. En nog steeds is niet de hele Baai gesloten. Terugkijkend in de historie van de Baai is het de afgelopen 20 jaar nog niet eerder gebeurd dat half januari nog een deel van dit water open ligt. Normaliter ligt er zo’n 1,15 miljoen vierkante kilometer aan ijs op de Baai. Momenteel is dat bijna 0,9 miljoen vierkante kilometer, een slordige 250.000 vierkante kilometer minder dan normaal.


_{Een vergelijking tussen 13 januari 2011 en 13 januari 2010. In de rechterplaat is de Hudson Baai helemaal dicht. En, vorig jaar januari waren grote delen van Europa besneeuwd.}

Komende tijd
Sinds enkele weken is de rug van hogedruk niet meer noord-zuid midden op de Atlantische Oceaan te vinden. En inmiddels is er juist Arctische lucht boven Canada aanwezig die alle noordelijke delen van Noord-Amerika in een (overigens gangbare) ijzige kou heeft gebracht… Zelfs een wereldstad als Toronto, ver ver zuid van de Hudson Baai gaat de komende dagen de diepvries in. Eind volgende week zal het er daar overdag zo’n 5 tot 10 graden vriezen. Rondom de Hudson Baai zijn de temperaturen voor ijsberen prima geschikt. Het vriest er continu 15 tot 33 graden. Het dichtgroeien van de oostzijde van de Hudson Baai zal dan ook niet al te lang meer moeten duren. Ook wij merken ondertussen dat het aan de andere zijde van de oceaan zo koud is. De afstroom van ijskou leidt aan de westkant van de oceaan tot diverse lagedrukgebieden. En het zijn die lagedrukgebieden die in de stroming naar Europa trekken. Vandaar bij ons de laatste tijd die vele regen....


<sub>De grafiek van ijsbedekking van de Hudson Baai. Middenin november was het aandeel zeeijs in de Baai het laagst sinds 1971. Momenteel mist er nog zo'n 250.000 vierkante kilometer aan ijs.


Deze ijzige ijsbeer stond enige tijd terug in Londen als onderdeel van een actie van het WWF om de teruggang in poolijs onder de aandacht te brengen.

Bronnen: Meteo Consult, Cryosphere today, Wetterzentrale, CBC News, Press Association.</sub> | Gewijzigd: 24 april 2017, 12:43 uur, door Joyce.s