Eerste metingen van Cruquius

Verscheidene maanden, seizoen en jaren waren recent de warmste in driehonderd jaar. Hoe weten we dat? Ons land was een van de eerste waar het weer werd bijgehouden. Op 19 december 1705 begon waterbouwkundige en cartograaf Nicolaus Samuelis Cruquius (1678-1754) in Delft drie maal daags aflezingen van temperatuur, luchtdruk, vocht en neerslag. Hij maakte gebruik van primitieve instrumenten, zoals een opvangbak voor de regen en een luchtthermometer. Dit instrument bestond uit een afgesloten U-vormige buis, waarvan een uiteinde uitmondde in een met lucht gevulde bol. Bij verwarming zette de lucht uit en werd de vloeistof in de buis omlaag gedrukt.



Cruquius bedacht een eigen schaal, omdat zoiets nog niet bestond. Vanaf 1727 vermeldde hij de temperatuur in Fahrenheit, de in Amsterdam wonende instrumentmaker die met kwikthermometers experimenteerde. Cruquius heeft toen alle eerdere metingen omgerekend en die gegevens zijn bewaard gebleven. De waterbouwkundige onderhield nauwe contacten met een Engelse Meteorologische Organisatie, die voorschreef hoe de metingen moesten worden gedaan, met welke instrumenten en op welke tijdstippen van de dag. Zodoende is bekend hoe Cruquius heeft gemeten en kon zijn temperatuurreeks van 1706-1734 worden gereconstrueerd. Vanaf 1734 zijn ook op andere plaatsen in ons land metingen verricht zodat een metingen van drie eeuwen beschikbaar zijn.

Cruquius noteerde ook luchtdruk, vochtigheid en neerslag. Over zijn barometer is weinig bekend, zodat die metingen van luchtdruk moeilijk zijn te reconstrueren. De vochtigheid las hij af uit het gewicht van en met salmiak bevochtigde spons aan een balans. Later had hij de beschikking over een weerhuisje, bekend van souvenirwinkels. De wind leidde hij af uit molens waarbij de omloopsnelheid van de wieken een maat was voor de windsnelheid. Cruquius was overtuigd van het nut van weerkundige waarnemingen om vast te stellen hoe ons land tegen het dreigende geweld van de zee, storm, en regen kon worden beschermd. Hij diende in 1725 bij de toenmalige regering, de Staten van Holland, een verzoek in om financiële steun. Zijn aanvraag werd afgewezen, omdat hij niet serieus werd genomen. Ruim een eeuw later kwam Buys Ballot met een soortgelijk verzoek naar aanleiding waarvan het KNMI is opgericht.

_{Bron KNMI}