Luchtvervuiling wordt opgeruimd

De kwaliteit van de lucht was de voorbije dagen vrij slecht. Onder meer veel fijnstof bevond zich in de onderste lagen van de atmosfeer, op leefhoogte. Maar op het moment is een grote opruiming gaande.

Sterke hogedrukwerking en oostelijke wind
Dat de luchtkwaliteit de afgelopen week niet zo best was, had te maken met twee dingen. Ten eerste flinke hogedrukwerking. Ten tweede de windrichting: die was oostelijk, van boven Duitsland, Polen en Tsjechië.

Inversie als deksel
De hogedrukwerking had de afgelopen dagen twee belangrijke kernen. Eén bij de Britse eilanden, een andere die via Midden-Europa en de Balkan wegtrok. Deze twee systemen werden verbonden door een zogenaamde rug van hogedruk. Hogedrukwerking gaat gepaard met een ‘inversie’. Een inversie wordt gevormd door dalende luchtbewegingen in een hogedrukgebied. Deze daling levert op enige hoogte een warme luchtlaag op die als een deksel fungeert, waaronder de lucht onderin de atmosfeer gevangen zit. Een visueel verhelderend voorbeeld van hoe een inversie de boel ‘op slot’ kan gooien, vindt u hier.


_{Berekende afgelegde route van de aanwezige lucht onderin de atmosfeer voor diverse locaties in Nederland, voor vrijdag aan het begin van de middag (en dan 24 uur teruggerekend). Volgens het HIRLAM-model. De aanvoer kwam van boven Duitsland, Tsjechië en Polen. Onder het deksel van de aanwezige hogedrukinversie werd de lucht daarbij de afgelopen dagen stroomafwaarts steeds vuiler.}

Luchtaanvoer van boven Midden-Europa
De afgelopen dagen lag de as van de verbinding tussen de twee hogedrukgebieden ten noorden van ons. Aan de zuidflanken ervan hebben we dagenlang met een oostelijke of noordoostelijke wind gehad. De lucht werd daarmee voor vrijwel heel Nederland aangevoerd van boven Duitsland en vaak ook landen als Tsjechië en Polen.

Verslechterde luchtkwaliteit
Hoewel de uitstof van stofdeeltjes al een heel stuk minder is dan bijvoorbeeld 25 jaar geleden toen smog een veel groter probleem was, leverde het ook nu een duidelijke verslechtering van de luchtkwaliteit op. De vuildeeltjes uitgestoten in deze landen en natuurlijk ook Nederland zelf, bleven gevangen onder de als deksel werkende inversie. Hoe verder stroomafwaarts richting Nederland, hoe sterker de vervuiling werd. Beperken we ons op de hoeveelheid fijnstof tijdens de afgelopen week, dan lag het gemiddelde op leefniveau dagenlang rond 100 microgram per kubieke meter, matige smog.


_{Dezelfde berekening, maar dan voor deze zaterdagmiddag. De wind begon vrijdag al wat meer noordelijk te worden. En deze zaterdag trekt ze verder aan. Schone lucht van boven de Noordzee en Noorse Zee stroomt via het noorden ons land binnen.}

Grote schoonmaak
Vrijdag begon een trage verandering die deze zaterdag ook in het zuiden van het land doorzet. De verbinding tussen het hogedrukgebied bij de Britse eilanden het hogedrukgebied boven de Balkan is afgebroken. Daarvoor in de plaats is een uitloper van hoge luchtdruk via IJsland richting Groenland tot stand gekomen. Het resultaat is dat wij aan de oostflanken van de hogedrukwerking van de Britse eilanden naar Groenland in een noordelijke grondstroming terecht zijn beland. Deze verandering wordt heel goed zichtbaar als we de aanvoerroutes van luchtpakketjes van de afgelopen dagen op een rij zetten. Kwam de aangevoerde lucht aan het begin van vrijdagmiddag uit Duitsland, Tsjechië en Polen, deze zaterdag arriveert uiteindelijk ook in het zuiden veel schonere lucht van boven de Noordzee en de Noorse Zee. Tevens zondag komt de aanvoer grotendeels van boven het zeewater.


_{De situatie zondagmiddag, met de afgelegde route van de luchtpakketjes, maar dan tot 36 uur terug. De lucht komt nog steeds grotendeels van boven de Noordzee en Noorse zee aan en is dus schoon.}

Begin nieuwe week weer vuiler?
In de nacht naar maandag toe trekt de kern van de hogedrukwerking via ons land naar het midden van Europa. Onder een dan heldere hemel en een tijdelijk weer helemaal wegvallende wind levert dit in de frisse schone noordelijke lucht die is aangevoerd een hele koude nacht op. Dat komt ook duidelijk terug in het weerbericht voor de komende dagen. Belangrijker voor het smogverhaal is dat de wind maandag vervolgens weer even in de oost- tot zuidoosthoek terecht komt. Dat duurt echter niet lang, want later op dinsdag steekt er een zuidwestelijke bries op die vervolgens vanaf woensdag alweer schonere oceaanlucht binnenvoert. Tevens verdwijnt dan geleidelijk de sterke hogedrukinversie.

Bovendien geldt dat ook in Centraal-Europa dit weekend de atmosfeer een flinke schoonmaakbeurt krijgt door de noordelijke wind die daar van boven het dunbevolkte (en daarmee minder vervuilende) Scandinavië waait. Daar zit dus weinig vervuiling die naar ons land kan worden gevoerd.

_{Bronnen: Meteo Consult, RIVM}