Hollands Licht.

Bestaat er zoiets als een specifiek Hollands Licht? De mythe is al eeuwenoud, maar nog nooit serieus onderzocht. Het Hollands Licht zou iets heel bijzonders zijn, trok duizenden kunstenaars uit de wijde omgeving naar ons land toe. En dat alleen maar om een glimp van het Hollandse licht in een schilderij te kunnen verwerken. Wat is nou precies het Hollandse licht, is het nou echt zo anders als op andere plekken in de wereld…?


_{Schilderij van Jan van Goyen. titel: Fischerboote in Seesturm}

We gaan even terug in de tijd. In de 17e eeuw kwam het landschap als onderwerp bij schilders steeds vaker centraal te staan. Ook werd het schilderen van luchten, iets wat in de Middeleeuwen zelfs vaak helemaal werd weggelaten, een onderdeel van het landschap. Toch werd er toen nog niet gesproken van het Hollands licht.

Haagse School
In de 19e eeuw toen door een gezelschap van kunstenaars de Haagse School was opgericht, werd het Hollandse landschap ineens heel anders benaderd. Er werd niet meer geschilderd terwijl men keek naar het landschap zelf. Nee, men liet zich verwonderen door de luchten en het licht dat over het landschap geworpen werd. De schilders van het grijze licht werden ze ook wel genoemd. Licht en lucht, dat zijn de grote tovenaars zeiden kunstenaars toentertijd vaak.

Er werd vooral veel geschilderd in Den Haag, Scheveningen en later ook in het groene hart. Licht werd dus het belangrijkste onderwerp in het landschapsportret. Het is in deze tijd dat het Hollands licht als belangrijk werd gezien. Wellicht hebben deze kunstenaars de verwondering rondom het Hollands licht tot leven gebracht.


_{Het beroemde Panorama Mesdag, te zien in Den-Haag.}

Hollands Licht verloren?
De vraag blijft dan natuurlijk: bestaat het Hollands Licht of is het onzin?!? Volgens de Duitse kunstenaar Joseph Beuys heeft het Hollands licht na de inpoldering van grote delen van het IJsselmeer zijn specifieke helderheid verloren. Echt Hollands licht zou tegenwoordig niet meer bestaan.

Logischerwijs is er meer weerkaatsing van licht bij een groter wateroppervlak en in dit geval zou inpoldering dus inderdaad zorgen voor minder lichtreflectie. Maar in hoeverre beïnvloedt dit het Hollands licht en zijn er niet meer factoren die het typische Hollandse licht tot stand brengen? Niet overal in Nederland bevinden zich namelijk grote waterpartijen die als “spiegels” werken. Zo is het licht op de Veluwe weer anders dan het licht in Zeeland. Er komt dus meer bij kijken.

Welke rol speelt ons klimaat?
Naast het vele water dat Nederland rijk is, speelt het klimaat ook een grote rol met betrekking tot het Hollands Licht. Liggend aan zee wordt ons uitzicht in Nederland regelmatig sterk belemmerd door grote hoeveelheden vocht in de lucht. In Nederland bedraagt het zicht doorgaans enkele tientallen kilometers, op heldere winterdagen als er minder vocht in de lucht zit wat meer. Een flink verschil met Arizona, waar je vanuit een hoger gelegen punt soms honderden kilometers zicht hebt en er dus enorm veel landschap zichtbaar is.


_{Meer weerkaatsing van licht bij water. foto: Frits Schothorst, Schildmeer}

In ons waterrijke landje is het soms dagenlang grijzig , waardoor contrasten en harde lijnen vervagen. Maar zo nu en dan breekt plaatselijk de zon door en die ene plek in het landschap lijkt wel opgetild te worden, een bijzonder gezicht!

Bij onstabiele lucht en een noordelijke stroming is er juist weer een heel fel, blauwig licht. Wolken en zon wisselen elkaar af, met zo nu en dan een flinke bui. Een fantastisch spel tussen licht en schaduw.  Bijzonder om te zien, maar maakt dit alles bij elkaar nu het Hollands licht? We missen denk ik nog een ingrediënt.

De Nederlandse "vlakte" en de horizon
Het vlakke Nederlandse landschap maakt het verhaal compleet. Doordat we zo weinig heuvels hebben in ons land is bijna overal de horizon zichtbaar. Door het vele water, de vele akkers en andere landbouwvelden kun je bij ons ook op veel plekken goed van je af kijken. Rijd maar eens een stukje op de snelweg en je blikveld reikt al snel tot aan de horizon.


_{foto: Jannes Wiersema, Roodeschool}

Ondanks het feit dat je in vergelijking met veel andere landen zichten bij ons geregeld minder goed zijn, kun je dus wel de horizon zien. Dit geeft een bepaalde weidsheid die je bijna nergens ziet. Dus als je over een snelweg rijdt en rechts van je, in het weidse weilandenlandschap, breekt de grijze lucht en een zonnestraal streelt het landschap, dan geeft dit prachtige beelden.

Tevens lijkt onze horizon door het vlakke landschap nogal laag in het gezichtsveld te liggen. Als je met imposante wolkenluchten te maken hebt, vullen deze een groter percentage van je beeld dan het landschap zelf. Je krijgt dan een beeld van enorme en indrukwekkende wolken die lijken te drukken op het vlakke, integere, bescheiden landschap.

Het is dus een samenspel van verschillende factoren dat het Hollands Licht zo speciaal maakt. In ons land vind je dat specifieke en bijzondere lichtspel, het spel tussen licht en landschap, wat je maar op weinig plekken ter wereld hebt. Ons eigen oer-Hollandse licht dat tot op heden nog steeds vele mensen inspireert!


<sub>Mooi spel tussen licht en schaduw. foto: Carolien Bentink, Zutphen

Bron Meteo Consult</sub>

Ik wist niet dat Nederland zo goed al het enige land is waar dit voorkomt. Nou snap ik wat ze bedoelen met 'Hollandse luchten'. Wat dat betreft ben ik blij dat ik Nederlander ben, ik had dit soort prachtige plaatjes voor geen goud willen missen | Gewijzigd: 15 april 2012, 21:04 uur, door Wolkje7