Indoor-wolken

Door de eeuwen heen hebben wolkenluchten veel kunstenaars geïnspireerd. Maar ook nu zijn wolken een bron van inspiratie. De Groningse kunstenaar Berndhaut Smilde maakt wolken. Dat doet ie niet buiten, maar binnen.


_{De kunstenaar "himself" naast een van zijn werken in de Saatchi Gallery in Londen. Foto Trendbeheer.com}

Hoe ontstaat een buitenwolk
Een wolk is in de aardse atmosfeer een op het oog samenhangende verzameling van merendeels zwevende waterdruppeltjes of ijskristalletjes of een combinatie hiervan. De waterdruppeltjes en ijskristalletjes ontstaan door condensatie. Wolken ontstaan in vele gevallen in opstijgende lucht. Dat kan op een spontane manier maar gebeurt vaker op een geforceerde manier. Op een spontane manier ontstaan stapelwolken (Cumulus wolken), vaak als vanaf de grond warmere lucht in thermiekballen, met een snelheid tot wel 10 m/s (36 km/u), opstijgt in iets minder warme lucht. De relatief warme lucht in de bel is lichter en zal bij het opstijgen door de dalende druk en het uitzetten steeds verder afkoelen, (ca. 10 °C per kilometer hoogte). Hierdoor stijgt de relatieve vochtigheid van de lucht in die bel naar 100%; immers koude lucht kan minder waterdamp bevatten dan warmere. Vanaf 100% condenseert de waterdamp op zeer kleine stofdeeltjes, aerosolen of condensatiekernen genoemd. Vanwege de enorme aantallen zijn de minuscule druppeltjes (0,001 - 0,1 mm doorsnede) toch zichtbaar: we zien het wit van de wolk. De druppeltjes vallen (heel) langzaam (van 1 cm/uur tot 1 m/uur) tegen de omhoogstromende lucht in van de wolk. De wolk zelf valt alleen als de luchtvochtigheid van een samenhangende vochtige luchtstroming ook op de grond boven de 100% blijft. Dit fenomeen is in de bergen waar te nemen. Zolang de lucht in de wolk blijft opstijgen, blijft de wolk vanaf de basis af groeien. Zweefvliegers zoeken zulke opstijgende lucht op door, met name na een koufront, onder wolken te gaan vliegen. De wolk kan onder gunstige omstandigheden met wel 10 m/s in de hoogte groeien, wat op grote afstand slecht zichtbaar is. De (groeiende) wolk eindigt aan de boven en zijkant omdat daar de lucht te weinig water bevat, beter: de relatieve luchtvochtigheid onder de 100% ligt. De lucht is daar droger. De grens van een wolk wordt dus bepaald door het vochtgehalte van de lucht waarin de waterdamp zich bevindt. Deze grens verandert voortdurend omdat de luchtcondities zich voortdurend veranderen. De wolk is dus geen voorwerp, want niets houdt de druppeltjes bijeen. Een zuchtje drogere lucht kan zo een gat slaan in een wolk. Als een stuk wolk droge lucht binnendrijft, kan hij binnen 5 minuten geheel verdwenen zijn. Een wolk is dus een groter samenhangend gebied waar blijkbaar de luchtvochtigheid groter dan 100% is. Veel wolken ontstaan door opglijding en afkoeling van een warme luchtlaag tegen een koudere laag. Dit gebeurt op grootschalige wijze bij fronten die we vooral in de omgeving van een lagedrukgebied vinden. Daarnaast kunnen wolken ontstaan door zeer langzame stijging van lucht boven grote oppervlakken, door afkoeling van lucht die over een koud oppervlak stroomt (bijvoorbeeld na een periode van winterse kou waarbij het aardoppervlak sterk is afgekoeld), door verdamping uit een onderliggend wateroppervlak of door menging met andere lucht.


_{Berndnaut Smilde, Nimbus Cukurkuma Hamam 2012. Photo by Onur Dag.}

Hoe maakt Smilde zijn indoor-wolken
Smilde heeft een methode ontwikkeld om een kleine, perfecte witte wolk te creëren in het midden van een ruimte. Dit vereist een nauwkeurige planning, temperatuur, vocht en licht moeten precies goed zijn. Zodra de binnen atmosfeer koud en vochtig genoeg is, laat Smilde de wolk verschijnen met behulp van een rookmachine. Deze machine blaast warme en vochtige lucht in de ruimte (stoom). Door condensatie van de waterdamp ontstaan kleine waterdruppels die tesamen een echte wolk vormen. De wolk blijft echter maar een paar seconde bestaan. Uiteindelijk lost de wolk op. Van die vluchtige gebeurtenis maakt Smilde foto’s, die door het ontwerp, de kleurschakeringen, schaduwen en omgeving de sfeer van Hollandse meesters benaderen. In 2012 brak de Groninger al internationaal door. Zijn werk was te bewonderen in de bekende Saatchi Gallery in Londen. Time Magazine noemde zijn techniek om binnenshuis wolken te maken een van de vijftig beste uitvindingen van 2012. Op het onderstaand filmpje kun je zien dat het werk van Smilde geen Photo-shop is. Na het inspuiten van de stoom zie je dat de warme en vochtige lucht nog tijdje ophoog stijgt alvorens op te lossen in de ruimte.


_{Berndnaut Smilde, Nimbus Minerva 2012. Photo by Cassander Eeftinck Schattenkerk.}

Hollandse wolkenluchten
Wolkenluchten fascineren niet alleen, er is ook heel veel boeiends over te weten te komen. In het boek Hollandse Wolkenluchten (ISBN 9789021545639)  worden weer- en wolkentypen, die in Nederland voorkomen, belicht. Van onbewolkte lucht tot tornado en van schapenwolken tot cumulonimbus. Het boek is geproduceerd door een team van meteorologen, fotografen en kunsthistorici. Het bevat natuurkundig heldere informatie, verhalen over het weer in het land (zoals het noodweer tijdens het Stones-concert in het Goffertstadion), biedt kunsthistorische informatie over schilders van luchten, geeft reproducties van kunstwerken en is op smaakvolle wijze 'geillustreerd' met dichtwerk. Geeft ook treffende voorbeelden van bijzondere weersverschijnselen (zoals halo's om de zon en de schaduw van de aarde bij zonsopkomst). Zeer toegankelijke presentatie van het thema, mede door de voortreffelijke combinatie van informatie, werkelijk prachtig kleurrijk fotomateriaal en andere illustraties. Harmonieus samengesteld boek dat inspireert om zelf naar de lucht te kijken en daarvan te genieten.


<sub>Berndnaut Smilde, Nimbus Platform57 2012. Photo by Cassander Eeftinck Schattenkerk.


Cumulus klein


Berndnaut Smilde, Nimbus D’Aspremont 2012. Photo by Cassander Eeftinck Schattenkerk.


Nibus GreenRoom


NimbusNP3



Bron: Meteo Consult</sub>