Extreme warmte in juni
Extreme warmte in juni
Hier en daar brandt de kachel alweer op een laag pitje en dat terwijl het één week geleden er even op leek dat het Nederlandse warmterecord van 38,6 graden aan het wankelen zou kunnen worden gebracht. Dat lukte uiteindelijk overduidelijk niet; op de warmste plaatsen werd het ‘slechts’ 32-33 graden. De discussie over het ‘hoe en waarom’ gaan we hier niet meer oprakelen, er is genoeg over gezegd. Maar wat is er nu écht mogelijk in deze tijd van het jaar? Tijd voor een analyse van de allerwarmste junidag die we sinds 1901 hebben gehad.
Een week geleden zocht mens (en dier!) nog de relatieve koelte van de schaduw op, maar… (foto: Gieny Westra).
… gisteren (24 juni) was dit soms het straatbeeld, wat meer bij oktober of november lijkt te passen, dan bij eind juni. Foto: John Dalhuijsen.
27 juni 1947
Geheel in stijl is die warmste junidag opgetreden in de warmste zomer van de 20e eeuw, die van 1947. Het was een uitzonderlijk jaar qua weer, waarin een zeer lange, een van de strengste winters van de eeuw werd gevolgd door de warmste zomer. In de lange meetreeks van De Bilt is 27 juni 1947 nog steeds de dag met de recordhoge maximumtemperatuur van 36,8 graden. Op de dag dat het landelijke record werd gevestigd (38,6 graden, op 23 augustus 1944) werd het op het meetstation in De Bilt ‘slechts’ 34,7 graden.
Er is heel wat nodig om de temperatuur in juni op bijna 37 graden te krijgen, alle seinen moeten ‘goed’ staan. Maar dat was in juni 1947 het geval. Die warme dag kwam niet ‘uit de lucht vallen’. Hiernaast staan de meteogrammen van de hele junimaand van zowel De Bilt als Maastricht afgebeeld. Te zien is dat die maand ook (vrijwel) recordwarm begon met een paar tropische dagen, hitte die trouwens al op 30 mei was begonnen. Dit resulteerde in de eerste van totaal vier hittegolven die de zomer van 1947 zou opleveren. Daarna zagen we een sterke terugval in de temperatuur, die bijna twee weken zou aanhouden. Geen wonder, want net als dit jaar was het zeewater nog erg koud, dit na de lange, strenge winter.
Het temperatuurverloop (boven) en de hoeveelheid zonneschijn (onder) in De Bilt, in juni 1947. Bron: Sohosted.
Het temperatuurverloop (boven) en de hoeveelheid zonneschijn (onder) in Maastricht, in juni 1947. Bron: Sohosted.
Alles werkt mee
De ontwikkelingen rond 24 juni waren echter ideaal om de extreme warmte in ons land te krijgen. Vanuit het westen passeerde een rug van hoge luchtdruk, die zich vervolgens een aantal dagen ten noordoosten van ons land ging nestelen. De wind draaide hierdoor in een vrij groot gebied naar zuidoostelijke richtingen en daarmee werd droge lucht aangevoerd. In deze tijd van het jaar, met een maximale instraling, kon de lucht sterk opwarmen. In de dagen voorafgaand aan het De Biltse temperatuurrecord, scheen de zon 13,6, 14,4 en 14,1 uren. Al op 25 juni werd het 30,1 graden, de dag daarna 30,9 graden.
Op de weerkaart van 27 juni 1947 om 0 uur UT, is te zien dat het hogedrukgebied ook op grote hoogte goed is ontwikkeld. Daarbij liggen de storingen op veilige afstand. Het werd op de 27e dan ook in het hele land heet, alleen langs de kust werd lokaal de tropische grens niet bereikt (Vlissingen 29,7 graden). Helaas was het aantal meetposten geringer dan tegenwoordig, maar vaststaat dat in den lande de 37 graden werd overschreden. Maastricht kwam tot 37,3 graden, volgens de officiële opgave van het KNMI. Jan Buisman schrijft in zijn boek ‘Extreem weer’ echter dat het in Maastricht zelfs 38,3 graden werd. Onbekend is waar die graad verschil vandaan is gekomen.
Weerkaart van 27 juni 1947, 0 uur UTC. Bron: Wetterzentrale.
De temperaturen op het 850-hPavlak (ongeveer 1500 m hoogte) om 27 juni 1947, 0 uur UTC. Bron: Wetterzentrale.
Hitte ook om ons heen
Ook in de ons omringende landen werd het heet. In de aanvoerrichting werd het in Duitsland de dag daarvoor rond 35 graden (karlsruhe 36,9 graden) en een dag later werd daar 37,2 graden genoteerd. Net over de grens werd het in Aken 36,6 graden. Maar Ukkel spande de kroon. Daar werd 38,8 graden gemeten (bron: Jan Buisman; ‘Extreem weer’). Met andere woorden, het heeft maar weinig gescheeld of het Nederlandse temperatuurrecord was niet op 23 augustus 1944 gemeten, maar een kleine drie jaar later! Na deze snikhete dag was het niet zo dat een actief koufront een einde aan de hitte maakte. Integendeel, de dag daarna werd in De Bilt de 35-gradengrens opnieuw genomen. Daarna koelde het geleidelijk af. Het hogedrukgebied trok zich wat terug, de stroming ging via zuid naar west tot noordwest. Er volgde enige bewolking, ook een buitje en uiteindelijk kwamen we op de laatste dag van de maand op een meer comfortabele 25,0 graden uit in De Bilt.
De maximumtemperaturen, gemeten in Duitsland op 26 juni 1947. Bron: Wetterzentrale.
De maximumtemperaturen, gemeten in Duitsland op 27 juni 1947. Bron: Wetterzentrale.
Kan het tegenwoordig ook zo heet worden?
En zo komen we dan toch terug op het begin van dit verhaal. Kan het ook nu zo heet worden, net zoals we een week geleden ten onrechte dachten? Of sterker nog, kan het temperatuurrecord in juni worden gebroken? Het antwoord luidt natuurlijk 'ja'. Kijken we naar de temperatuur op het 850 hPa-vlak zoals die destijds wellicht is bereikt, dan zien we dat die de nacht daarvoor en daarna in de zuidoosthoek van ons land rond 19 graden lag, en wellicht in de middag daartussen nog een graadje hoger. Het moet mogelijk zijn om 850-hPa temperaturen van iets boven 20 graden in ons land te krijgen. Mocht de circulatie van destijds zich nu herhalen, maar dan na een droog en warm voorjaar en een minder koude winter, dan moet het mogelijk zijn om 39 of 40 graden te halen. Hoewel de totale inkomende straling later in de zomer geringer wordt, lijkt de kans op een dergelijke gebeurtenis later in het zomerseizoen groter te zijn dan in juni, wellicht omdat er dan een positieve meekoppeling is van warmer zeewater en nog drogere grond.
Toch bewijst dit praktijkvoorbeeld dat het ook in juni mogelijk moet zijn en dat met die 38,6 graden, zelfs bij een ongewijzigd klimaat, de absolute top nog niet is bereikt. Een geleidelijk opbouw van een paar dagen (zeg maar een ‘aanloop’) lijkt belangrijk te zijn en verder mag er ook echt níets tegen zitten. Maar dat is eigenlijk logisch, als er een scherp record verbroken moet worden. Of dat ooit gebeurt, weten we niet. Het kan bij wijze van spreken zelfs deze zomer nog gebeuren, het kan nog een paar, tien of twintig jaar duren en het is ook mogelijk dat we aan het begin van de 22e eeuw nog steeds een record hebben, dat dan al meer dan 150 jaar in de boeken staat… het is afwachten wat de atmosfeer voor ons in petto heeft.
Bron: Meteo Consult
Hier en daar brandt de kachel alweer op een laag pitje en dat terwijl het één week geleden er even op leek dat het Nederlandse warmterecord van 38,6 graden aan het wankelen zou kunnen worden gebracht. Dat lukte uiteindelijk overduidelijk niet; op de warmste plaatsen werd het ‘slechts’ 32-33 graden. De discussie over het ‘hoe en waarom’ gaan we hier niet meer oprakelen, er is genoeg over gezegd. Maar wat is er nu écht mogelijk in deze tijd van het jaar? Tijd voor een analyse van de allerwarmste junidag die we sinds 1901 hebben gehad.
Een week geleden zocht mens (en dier!) nog de relatieve koelte van de schaduw op, maar… (foto: Gieny Westra).
… gisteren (24 juni) was dit soms het straatbeeld, wat meer bij oktober of november lijkt te passen, dan bij eind juni. Foto: John Dalhuijsen.
27 juni 1947
Geheel in stijl is die warmste junidag opgetreden in de warmste zomer van de 20e eeuw, die van 1947. Het was een uitzonderlijk jaar qua weer, waarin een zeer lange, een van de strengste winters van de eeuw werd gevolgd door de warmste zomer. In de lange meetreeks van De Bilt is 27 juni 1947 nog steeds de dag met de recordhoge maximumtemperatuur van 36,8 graden. Op de dag dat het landelijke record werd gevestigd (38,6 graden, op 23 augustus 1944) werd het op het meetstation in De Bilt ‘slechts’ 34,7 graden.
Er is heel wat nodig om de temperatuur in juni op bijna 37 graden te krijgen, alle seinen moeten ‘goed’ staan. Maar dat was in juni 1947 het geval. Die warme dag kwam niet ‘uit de lucht vallen’. Hiernaast staan de meteogrammen van de hele junimaand van zowel De Bilt als Maastricht afgebeeld. Te zien is dat die maand ook (vrijwel) recordwarm begon met een paar tropische dagen, hitte die trouwens al op 30 mei was begonnen. Dit resulteerde in de eerste van totaal vier hittegolven die de zomer van 1947 zou opleveren. Daarna zagen we een sterke terugval in de temperatuur, die bijna twee weken zou aanhouden. Geen wonder, want net als dit jaar was het zeewater nog erg koud, dit na de lange, strenge winter.
Het temperatuurverloop (boven) en de hoeveelheid zonneschijn (onder) in De Bilt, in juni 1947. Bron: Sohosted.
Het temperatuurverloop (boven) en de hoeveelheid zonneschijn (onder) in Maastricht, in juni 1947. Bron: Sohosted.
Alles werkt mee
De ontwikkelingen rond 24 juni waren echter ideaal om de extreme warmte in ons land te krijgen. Vanuit het westen passeerde een rug van hoge luchtdruk, die zich vervolgens een aantal dagen ten noordoosten van ons land ging nestelen. De wind draaide hierdoor in een vrij groot gebied naar zuidoostelijke richtingen en daarmee werd droge lucht aangevoerd. In deze tijd van het jaar, met een maximale instraling, kon de lucht sterk opwarmen. In de dagen voorafgaand aan het De Biltse temperatuurrecord, scheen de zon 13,6, 14,4 en 14,1 uren. Al op 25 juni werd het 30,1 graden, de dag daarna 30,9 graden.
Op de weerkaart van 27 juni 1947 om 0 uur UT, is te zien dat het hogedrukgebied ook op grote hoogte goed is ontwikkeld. Daarbij liggen de storingen op veilige afstand. Het werd op de 27e dan ook in het hele land heet, alleen langs de kust werd lokaal de tropische grens niet bereikt (Vlissingen 29,7 graden). Helaas was het aantal meetposten geringer dan tegenwoordig, maar vaststaat dat in den lande de 37 graden werd overschreden. Maastricht kwam tot 37,3 graden, volgens de officiële opgave van het KNMI. Jan Buisman schrijft in zijn boek ‘Extreem weer’ echter dat het in Maastricht zelfs 38,3 graden werd. Onbekend is waar die graad verschil vandaan is gekomen.
Weerkaart van 27 juni 1947, 0 uur UTC. Bron: Wetterzentrale.
De temperaturen op het 850-hPavlak (ongeveer 1500 m hoogte) om 27 juni 1947, 0 uur UTC. Bron: Wetterzentrale.
Hitte ook om ons heen
Ook in de ons omringende landen werd het heet. In de aanvoerrichting werd het in Duitsland de dag daarvoor rond 35 graden (karlsruhe 36,9 graden) en een dag later werd daar 37,2 graden genoteerd. Net over de grens werd het in Aken 36,6 graden. Maar Ukkel spande de kroon. Daar werd 38,8 graden gemeten (bron: Jan Buisman; ‘Extreem weer’). Met andere woorden, het heeft maar weinig gescheeld of het Nederlandse temperatuurrecord was niet op 23 augustus 1944 gemeten, maar een kleine drie jaar later! Na deze snikhete dag was het niet zo dat een actief koufront een einde aan de hitte maakte. Integendeel, de dag daarna werd in De Bilt de 35-gradengrens opnieuw genomen. Daarna koelde het geleidelijk af. Het hogedrukgebied trok zich wat terug, de stroming ging via zuid naar west tot noordwest. Er volgde enige bewolking, ook een buitje en uiteindelijk kwamen we op de laatste dag van de maand op een meer comfortabele 25,0 graden uit in De Bilt.
De maximumtemperaturen, gemeten in Duitsland op 26 juni 1947. Bron: Wetterzentrale.
De maximumtemperaturen, gemeten in Duitsland op 27 juni 1947. Bron: Wetterzentrale.
Kan het tegenwoordig ook zo heet worden?
En zo komen we dan toch terug op het begin van dit verhaal. Kan het ook nu zo heet worden, net zoals we een week geleden ten onrechte dachten? Of sterker nog, kan het temperatuurrecord in juni worden gebroken? Het antwoord luidt natuurlijk 'ja'. Kijken we naar de temperatuur op het 850 hPa-vlak zoals die destijds wellicht is bereikt, dan zien we dat die de nacht daarvoor en daarna in de zuidoosthoek van ons land rond 19 graden lag, en wellicht in de middag daartussen nog een graadje hoger. Het moet mogelijk zijn om 850-hPa temperaturen van iets boven 20 graden in ons land te krijgen. Mocht de circulatie van destijds zich nu herhalen, maar dan na een droog en warm voorjaar en een minder koude winter, dan moet het mogelijk zijn om 39 of 40 graden te halen. Hoewel de totale inkomende straling later in de zomer geringer wordt, lijkt de kans op een dergelijke gebeurtenis later in het zomerseizoen groter te zijn dan in juni, wellicht omdat er dan een positieve meekoppeling is van warmer zeewater en nog drogere grond.
Toch bewijst dit praktijkvoorbeeld dat het ook in juni mogelijk moet zijn en dat met die 38,6 graden, zelfs bij een ongewijzigd klimaat, de absolute top nog niet is bereikt. Een geleidelijk opbouw van een paar dagen (zeg maar een ‘aanloop’) lijkt belangrijk te zijn en verder mag er ook echt níets tegen zitten. Maar dat is eigenlijk logisch, als er een scherp record verbroken moet worden. Of dat ooit gebeurt, weten we niet. Het kan bij wijze van spreken zelfs deze zomer nog gebeuren, het kan nog een paar, tien of twintig jaar duren en het is ook mogelijk dat we aan het begin van de 22e eeuw nog steeds een record hebben, dat dan al meer dan 150 jaar in de boeken staat… het is afwachten wat de atmosfeer voor ons in petto heeft.
Bron: Meteo Consult
Every cloud has a silver lining
