IJs als hoofdthema van de zomervakantie
IJs als hoofdthema van de zomervakantie
Deze zomer bracht één van onze vrijwilliger waarnemers, Tinus Beckers uit Lichtenvoorde, een bezoek aan de Alpen. IJs was dit jaar het centrale thema van de vakantie, want er werd een drietal gletsjers bezocht. Daar kon hij met eigen ogen de gevolgen van de opwarming van het klimaat zien. Ook was het mogelijk om gletsjergrotten te bezoeken. Tinus: "Superlatieven kom ik tekort om de belevenis te beschrijven. Middenin moeder aarde…"
In deze schematische afbeelding is goed te zien hoe gletsjers ontstaan. Ook de vorming van eindmorenen, hier terminale morenes genoemd, wordt duidelijk weergegeven. Omdat dit ijs op land ligt, draagt het smelten ervan door de opwarming van het klimaat bij aan het stijgen van de zeespiegel. Bron: http://users.telenet.be/hhs-heist1/aardrijkskunde/IJserosie.htm.
Het opwarmen van de aarde is niet alleen te zien aan het afsmelten van het poolijs. Ook de (meeste) gletsjers op aarde worden door het oplopen van de temperatuur almaar korter. Het smeltwater dat hierdoor ontstaat, draagt net als het water dat vrijkomt bij het smelten van de Zuidpool bij aan het stijgen van de zeespiegel. De Noordpool doet dit niet. Dit poolgebied bestaat namelijk uit zeeijs, terwijl het ijs van de Zuidpool net als gletsjers op land ligt. Na het smelten van dit landijs, loopt water de zeeën in. Het ijs van de Noordpool ligt al in zee. Gedeeltelijk boven en deels onder water. Bij het smeltproces krimpt het ijs, waardoor de zeespiegel niet stijgt als het zee-ijs eenmaal verdwenen is.
Het ontstaan van gletsjers
De gletsjers op aarde zijn al zeer oud. Ze ontstaan als sneeuw in de bergen verzameld wordt in een soort bergkom. Ieder jaar komt er een verse laag sneeuw bovenop. Door temperatuurverschillen is de bovenste laag onderhevig aan zowel dooi als smelt. Hierdoor verandert de sneeuw in firn, een grofkorrelig materiaal dat zowel uit sneeuw als uit ijs bestaat. We noemen deze bergkom dan ook vaak een firnbekken.
Bij veel gletsjers wordt het terugtrekken van de ijstong met bordjes weergegeven. Zo ook bij de Gross Glockner.
Door het gewicht van alle sneeuw en ijs worden de onderste lagen in het firnbekken samengeperst tot ijs. Zoals beschreven, wordt het bekken jaarlijks aangevuld. Op een gegeven moment zit het vol en gaat de inhoud als een ijstong over de rand naar beneden ‘stromen’. Hiermee is een gletsjer geboren. Zolang de temperatuur van de omgeving van de tong met ijs onder het vriespunt ligt, kan deze aangroeien. Maar verder naar beneden in het dal komt de temperatuur op een gegeven moment boven het vriespunt uit. Vanaf hier begint de gletsjer te smelten.
Tekenen van klimaatverandering
Door het opwarmende klimaat komt het ‘smeltpunt’ van gletsjers, net als het nulgradenniveau in de bergen, steeds hoger te liggen. Hierdoor worden de meeste gletsjertongen op aarde korter. In veel gletsjerdalen worden dan ook bordjes neergezet op de plek waar de ijsmassa in een bepaald jaar eindigde.
Ook op dit bord is goed te zien dat de gletsjers almaar korter worden.
Maar ook zogenaamde eindmorenen laten het krimpen van de gletsjers zien. Eindmorene is het bergpuin dat de ijstong wanneer hij in de winter langer wordt, voor zich uit duwt. Tijdens de zomer trekt de gletsjertong zich iets terug, waardoor er een muurtje met puin blijft liggen op de plek waar de ijsmassa ’s winters zijn diepste punt kende. Dit punt en dus ook de eindmorenen komen jaarlijks dichter bij het firnbekken te liggen.
Eén van de gletsjers die Tinus Beckers bezocht is Gross Glockner. Toevalligerwijs was hij hier 5 jaar geleden ook al. De reis richting de ijstong gaat vanaf de berg met een treintje over de zijmorenen naar beneden. Daarna volgt nog een wandeling. Die is een stuk langer geworden dan 5 jaar geleden, inmiddels zo’n 20 minuten.
Gletsjergrotten
"Superlatieven kom ik tekort om de belevenis te beschrijven". Bij de gletsjer van Dachstein ging Tinus Beckers ‘moeder aarde in’. Er is hier een adembenemend grottenstelsel ontstaan dat ook een vermelding heeft op de werelderfgoedlijst van Unesco. Inmiddels is 70 kilometer aan grotten ontdekt. Hier is het mogelijk om de zogenaamde ‘mammoetgrot’ en ‘mammoethol’ te bezoeken. Overigens verwijst deze naam niet naar de vondst van mammoeten, maar naar de omvang van het stelsel.
Bij de gletsjer van Dachstein zijn kilometerslange grottenstelsels ontstaan.Beeld 6 van 10
Het gebergte waar de grotten en de gletsjer in liggen, bestaat uit kalksteen. Dit is een vrij poreus gesteente dat makkelijk water doorlaat. Smeltwater en de bijbehorende erosie is verantwoordelijk voor het ontstaan van deze grottenstelsels in het gesteente. Het is eigenlijk op dezelfde manier ontstaan als kalkgrotten in bijvoorbeeld Duitsland, België en Frankrijk.
Door het bevriezen van het smeltwater in de grotten, zijn hier oogverblindend mooie ijssculpturen ontstaan. Ook in de gangenstelsels is de klimaatverandering merkbaar. De temperatuur ligt hier iets boven nul. Het ijs smelt dus langzaam. Om dit proces niet te helpen, is het verboden om flitslicht te gebruiken bij het maken van foto’s.
Hintertux Gletsjer
De Oostenrijkse Hintertux Gletsjer is een ijstong waar je het hele jaar kan wintersporten. Waarnemer Tinus Beckers zag hier zelfs in het hartje van de zomer mensen op de lange latten naar beneden komen. Ook in deze ijstong is een gangenstelsel ontdekt dat sinds 2008 open is voor publiek. In de stelsels zijn mooie waterpartijen zichtbaar die soms een diepte hebben van wel 15 meter.
Ook in de Hintertux gletsjer zijn grotten ontdekt.Beeld 8 van 10
De temperatuur in de grotten ligt in de zomer meestal zo’n 2 graden boven nul. Alleen werd het deze zomer recordwarm in Oostenrijk. Dat was ook in de grottenstelsels van de Hintertux merkbaar. Op 3250 meter hoogte liep de temperatuur tijdens excursies op tot plus 15 graden. Vervolgens werden extra maatregelen genomen om te voorkomen dat tijdens rondleidingen onnodig veel warmte vrij kwam.
Bron: Meteoconsult
Deze zomer bracht één van onze vrijwilliger waarnemers, Tinus Beckers uit Lichtenvoorde, een bezoek aan de Alpen. IJs was dit jaar het centrale thema van de vakantie, want er werd een drietal gletsjers bezocht. Daar kon hij met eigen ogen de gevolgen van de opwarming van het klimaat zien. Ook was het mogelijk om gletsjergrotten te bezoeken. Tinus: "Superlatieven kom ik tekort om de belevenis te beschrijven. Middenin moeder aarde…"
In deze schematische afbeelding is goed te zien hoe gletsjers ontstaan. Ook de vorming van eindmorenen, hier terminale morenes genoemd, wordt duidelijk weergegeven. Omdat dit ijs op land ligt, draagt het smelten ervan door de opwarming van het klimaat bij aan het stijgen van de zeespiegel. Bron: http://users.telenet.be/hhs-heist1/aardrijkskunde/IJserosie.htm.
Het opwarmen van de aarde is niet alleen te zien aan het afsmelten van het poolijs. Ook de (meeste) gletsjers op aarde worden door het oplopen van de temperatuur almaar korter. Het smeltwater dat hierdoor ontstaat, draagt net als het water dat vrijkomt bij het smelten van de Zuidpool bij aan het stijgen van de zeespiegel. De Noordpool doet dit niet. Dit poolgebied bestaat namelijk uit zeeijs, terwijl het ijs van de Zuidpool net als gletsjers op land ligt. Na het smelten van dit landijs, loopt water de zeeën in. Het ijs van de Noordpool ligt al in zee. Gedeeltelijk boven en deels onder water. Bij het smeltproces krimpt het ijs, waardoor de zeespiegel niet stijgt als het zee-ijs eenmaal verdwenen is.
Het ontstaan van gletsjers
De gletsjers op aarde zijn al zeer oud. Ze ontstaan als sneeuw in de bergen verzameld wordt in een soort bergkom. Ieder jaar komt er een verse laag sneeuw bovenop. Door temperatuurverschillen is de bovenste laag onderhevig aan zowel dooi als smelt. Hierdoor verandert de sneeuw in firn, een grofkorrelig materiaal dat zowel uit sneeuw als uit ijs bestaat. We noemen deze bergkom dan ook vaak een firnbekken.
Bij veel gletsjers wordt het terugtrekken van de ijstong met bordjes weergegeven. Zo ook bij de Gross Glockner.
Door het gewicht van alle sneeuw en ijs worden de onderste lagen in het firnbekken samengeperst tot ijs. Zoals beschreven, wordt het bekken jaarlijks aangevuld. Op een gegeven moment zit het vol en gaat de inhoud als een ijstong over de rand naar beneden ‘stromen’. Hiermee is een gletsjer geboren. Zolang de temperatuur van de omgeving van de tong met ijs onder het vriespunt ligt, kan deze aangroeien. Maar verder naar beneden in het dal komt de temperatuur op een gegeven moment boven het vriespunt uit. Vanaf hier begint de gletsjer te smelten.
Tekenen van klimaatverandering
Door het opwarmende klimaat komt het ‘smeltpunt’ van gletsjers, net als het nulgradenniveau in de bergen, steeds hoger te liggen. Hierdoor worden de meeste gletsjertongen op aarde korter. In veel gletsjerdalen worden dan ook bordjes neergezet op de plek waar de ijsmassa in een bepaald jaar eindigde.
Ook op dit bord is goed te zien dat de gletsjers almaar korter worden.
Maar ook zogenaamde eindmorenen laten het krimpen van de gletsjers zien. Eindmorene is het bergpuin dat de ijstong wanneer hij in de winter langer wordt, voor zich uit duwt. Tijdens de zomer trekt de gletsjertong zich iets terug, waardoor er een muurtje met puin blijft liggen op de plek waar de ijsmassa ’s winters zijn diepste punt kende. Dit punt en dus ook de eindmorenen komen jaarlijks dichter bij het firnbekken te liggen.
Eén van de gletsjers die Tinus Beckers bezocht is Gross Glockner. Toevalligerwijs was hij hier 5 jaar geleden ook al. De reis richting de ijstong gaat vanaf de berg met een treintje over de zijmorenen naar beneden. Daarna volgt nog een wandeling. Die is een stuk langer geworden dan 5 jaar geleden, inmiddels zo’n 20 minuten.
Gletsjergrotten
"Superlatieven kom ik tekort om de belevenis te beschrijven". Bij de gletsjer van Dachstein ging Tinus Beckers ‘moeder aarde in’. Er is hier een adembenemend grottenstelsel ontstaan dat ook een vermelding heeft op de werelderfgoedlijst van Unesco. Inmiddels is 70 kilometer aan grotten ontdekt. Hier is het mogelijk om de zogenaamde ‘mammoetgrot’ en ‘mammoethol’ te bezoeken. Overigens verwijst deze naam niet naar de vondst van mammoeten, maar naar de omvang van het stelsel.
Bij de gletsjer van Dachstein zijn kilometerslange grottenstelsels ontstaan.Beeld 6 van 10
Het gebergte waar de grotten en de gletsjer in liggen, bestaat uit kalksteen. Dit is een vrij poreus gesteente dat makkelijk water doorlaat. Smeltwater en de bijbehorende erosie is verantwoordelijk voor het ontstaan van deze grottenstelsels in het gesteente. Het is eigenlijk op dezelfde manier ontstaan als kalkgrotten in bijvoorbeeld Duitsland, België en Frankrijk.
Door het bevriezen van het smeltwater in de grotten, zijn hier oogverblindend mooie ijssculpturen ontstaan. Ook in de gangenstelsels is de klimaatverandering merkbaar. De temperatuur ligt hier iets boven nul. Het ijs smelt dus langzaam. Om dit proces niet te helpen, is het verboden om flitslicht te gebruiken bij het maken van foto’s.
Hintertux Gletsjer
De Oostenrijkse Hintertux Gletsjer is een ijstong waar je het hele jaar kan wintersporten. Waarnemer Tinus Beckers zag hier zelfs in het hartje van de zomer mensen op de lange latten naar beneden komen. Ook in deze ijstong is een gangenstelsel ontdekt dat sinds 2008 open is voor publiek. In de stelsels zijn mooie waterpartijen zichtbaar die soms een diepte hebben van wel 15 meter.
Ook in de Hintertux gletsjer zijn grotten ontdekt.Beeld 8 van 10
De temperatuur in de grotten ligt in de zomer meestal zo’n 2 graden boven nul. Alleen werd het deze zomer recordwarm in Oostenrijk. Dat was ook in de grottenstelsels van de Hintertux merkbaar. Op 3250 meter hoogte liep de temperatuur tijdens excursies op tot plus 15 graden. Vervolgens werden extra maatregelen genomen om te voorkomen dat tijdens rondleidingen onnodig veel warmte vrij kwam.
Bron: Meteoconsult
