September tot dusver recorddroog

De eerste helft van september is achter de rug en op nogal wat plaatsen is er deze maand nog geen meetbare neerslag gevallen. Dat is, na een op veel plaatsen kletsnatte augustus, opvallend te noemen. Zal de tweede helft van september nu ook droog gaan verlopen? En sterker nog, zegt dat misschien zelfs iets over de hoeveelheid neerslag die we in oktober gaan krijgen? We zochten het uit.
Advertentie

Nul millimeter is een record.
In De Bilt is er deze maand nog geen meetbare neerslag gevallen, al vielen er op vier dagen wél een paar druppels. Sinds het begin van de neerslagmetingen daar, is het nog nooit voorgekomen dat de eerste septemberhelft geheel droog verliep, en dat na een augustus met een neerslagtotaal van 149,0 mm! Tot dusver is het in De Bilt drie maal voorgekomen dat de eerste septemberhelft minder dan één millimeter neerslag had opgeleverd en daarvan was dit tijdvak vóór 2014, in 1959 het droogst met 0,1 millimeter, in 1969 en 1971 viel er tot 16 september respectievelijk 0,7 en 0,9 millimeter.
De droogste meetpost van de vijf hoofdstations is echter Beek. Daar zijn gedurende de eerste helft van deze maand zelfs niet een paar druppels gesignaleerd! Een score van 0,0 millimeter over hetzelfde tijdvak is daar sinds 1906 één maal eerder voorgekomen, namelijk in 1959.
In Den helder kon dit jaar in september 0,1 millimeter worden afgetapt, terwijl daar de eerste septemberhelft van zowel 1959 als 1969, geheel droog waren verlopen.
Vlissingen haalt met een totaal van 0,2 millimeter een tweede plaats achter de geheel droge eerste septemberhelft uit 1959, en Eelde staat met 2,2 millimeter op plek drie. Ook op deze meetpost springen 1959 en 1969 in het oog met over de eerste vijftien septemberdagen 0,1 en 0,7 millimeter.

Eerste septemberhelft droog, dan ook de tweede maandhelft droog?
Het weer kan is ons land plotseling omslaan. Voor wat betreft de neerslag zagen we tot dusver een prachtig voorbeeld. Op het kaartje hiernaast is te zien dat er op veel plaatsen deze maand tussen nul en vier millimeter neerslag is gevallen, maar veel locaties hadden die neerslag ‘geleend’ van 31 augustus, omdat er iedere ochtend om 10 uur wordt afgetapt. De neerslag die vanaf de late ochtend op 31 augustus viel, werd hierdoor bij 1 september geteld. Het was wel heel toevallig dat dit jaar precies op de grens van augustus en september, de hemelkraan resoluut werd dichtgedraaid.
Concentreren we ons op De Bilt, en op de twintig droogste septembermaanden sinds 1906, dan zien we, wat je ook zou verwachten, dat deze droge herfstmaanden zowel door (zeer) droge, als ook door gemiddelde en natte augustusmaanden werden voorafgegaan. Zes van de twintig droogste septembermaanden hadden ook een droge augustus als voorganger, met een totaal van minder dan 50 millimeter. Een duidelijk voorbeeld vond in 1913 plaats met destijds in augustus 17,9 millimeter en in september 18,0 millimeter. Maar ook 1959 mocht er in dat opzicht zijn! Een augustus met slechts 25,2 millimeter, werd gevolgd door de tot dusver droogste september, met 3,0 mm!
Maar… het kan dus ook heel anders lopen. Bij in totaal negen van deze twintig droge septembermaanden was er een augustus aan voorafgegaan met minstens honderd millimeter. Het meest extreme voorbeeld was 1969 met in augustus 198,0 en september 9,9 millimeter. Goede tweede was echter 2006 met respectievelijk 180,5 en 8,6 millimeter en dit jaar kunnen we dus tot heden 149,0 en 0,0 millimeter noteren. Kortom, de kiem van een droge september hoeft dus niet persé al in augustus geplant te zijn.

Anders ligt het als we, gegeven een droge eerste septemberhelft, kijken naar het verloop gedurende de tweede septemberhelft. Je zou verwachten dat het na een droog begin, droog zou kunnen blijven, maar evenzogoed nat zou kunnen worden, of iets daar tussenin. Kortom, net als de opeenvolging augustus – september zou daar geen verband tussen aanwezig zijn.
Toch is dat verband er ditmaal wél. Dat heeft te maken met het feit dat we nu naar twee tijdvakken kijken die met vijftien dagen half zo lang duren als twee maanden. Kennelijk heeft het weer een ‘geheugen’ dat zich nog tot over deze kortere tijdspanne weet uit te strekken en daarmee de chaos in de atmosfeer nog weet te overwinnen.

De totale neerslagsommen in september in De Bilt lopen uiteen van 3,0 millimeter in 1959, tot 213,2 millimeter in 1957. Halverwege de lijst vinden we een neerslagsom van 65,0 millimeter, dus de helft van alle septembermaanden is sinds 1906 droger verlopen, de andere helft natter. Die grens ligt duidelijk lager dan de huidige norm die we voor september hanteren en die voor De Bilt op 78,1 millimeter ligt. Houden we echter die grens van 65,0 millimeter aan, en kijken we naar de twintig septembermaanden met de meest droge eerste helft (met neerslagtotalen van 0,1 tot en met 12,3 millimeter), dan zien we dat die maanden als geheel in grote meerderheid droog bleven. Slechts drie van deze twintig septembermaanden leverden méér dan 65,0 millimeter op en kunnen we dus als ‘nat’ betitelen, maar zelfs de allernatste van dit twintigtal, namelijk september 1973 met 80,8 millimeter, is maar nauwelijks natter dan de huidige septembernorm, die op 78,1 millimeter staat.
Aan de andere kant zijn er dus zeventien van de twintig droger dan 65,0 millimeter verlopen, en in nogal wat maanden zelfs flink droger! Een meerderheid van elf leverden hooguit 40,0 millimeter op en daarvan zeven zelfs minder dan 25,0 millimeter. Kortom: de kans is groot dat het na een droge eerste septemberhelft ook gedurende de tweede helft van de maand, droog blijft. De huidige weerkaarten en pluimen lijken dit jaar dat beeld ook te bevestigen (zie hiernaast).
In oktober opnieuw ‘ruis’.

Uiteraard moeten we, ondanks dat beeld, toch nog even afwachten of september dit jaar inderdaad als geheel droog blijft. Die kans is groot, al zullen er deze week wel een paar buien gaan vallen. Na volgend weekend lijkt ook de circulatie te gaan veranderen, met diepe depressies die verschijnen op de noordelijke Atlantische oceaan. De daarmee samenhangende actievere storingen lijken echter ook dan goeddeels ten noorden van ons land te blijven, waardoor Pluvius bij ons hooguit een paar plaagstootjes uitdeelt. Wil de huidige maand uit de top 20 van droogste septembermaanden duikelen, dan moet er in De Bilt méér dan 36,0 millimeter gaan vallen, en vooralsnog lijkt die hoeveelheid niet te worden gehaald.
In hoeverre wordt een droge september ook door een droge oktober gevolgd? Opnieuw zien we een wisselend beeld, maar niet zo sterk als augustus. Oktober is gemiddeld wat natter dan september. De norm staat voor De Bilt op 82,8 millimeter en sinds 1906 is de helft van al deze maanden natter verlopen dan 69,0 millimeter, de andere helft dus droger.
Van de twintig oktobermaanden die volgden op de droogste septembermaanden, was een meerderheid van dertien droger dan 69,0 millimeter, en méér dan een handvol zelfs erg droog, met een neerslagtotaal van minder dan 30 millimeter. De allerdroogste oktober, 5,5 millimeter in 1953, werd door een droge september voorafgegaan met 29,0 millimeter en dat gold ook voor de op één na droogste oktober uit 1920 met 10,5 millimeter, want in september 1920 stokte de teller bij 26,1 millimeter.
Zeven maal werd een droge september echter gevolgd door een natte oktober, en dat zevental was meteen véél natter dan de grens van 69,0 millimeter die we hier hanteren. Een recent voorbeeld zagen we in 2006: september 8,6 en oktober 109,3 millimeter. Hoewel een droge september dus iets vaker wél dan niet door een droge oktober werd gevolgd in het verleden, is dit verschil statistisch bezien net niet groot genoeg om significant te zijn. We kunnen dus niet uitsluiten dat het gevonden beeld op toeval berust. Maar dat september 2014 als geheel als een ‘droge’ maand in de klimaatboeken zal gaan verdwijnen, daar durven we wel ons geld op te zetten.



Bronnen: Meteogroup, KNMI, mscha, ECMWF, NCEP, Wetterzentrale, weer.nl