Zeldzaam fraaie lichtende nachtwolken boven Nederland
Algemeen weernieuws
Zeldzaam fraaie lichtende nachtwolken boven Nederland
Zeldzaam fraaie lichtende nachtwolken boven Nederland
Woensdag 2 juli in alle vroegte zijn boven ons land zeer fraaie lichtende nachtwolken waargenomen. Waarnemer Peter Paul Hattinga Verschure, expert op het gebied van lichtverschijnselen aan de hemel, legde de wolken op de foto vast.
Volgens Hattinga Verschure waren de lichtende nachtwolken op 2 juli te zien tussen kwart voor drie en kwart voor vijf in de ochtend, als een lichtende wolkensluier met ribbeltjes en strepen. Tegen half vijf waren ze over bijna de gehele hemel te zien, dus ook in zuidelijke richting. Het bijzondere was niet alleen dat ze zo helder waren, maar ook dat er zoveel vormen in te zien waren en dat snelle vormveranderingen plaatsvonden. Dat lijkt te wijzen op sterke luchtstromingen in de ijle bovenlaag van de atmosfeer op ruim tachtig kilometer hoogte, waar de lichtende nachtwolken zich bevinden. De afgelopen dagen zijn al vaker lichtende nachtwolken waargenomen. Meteoroloog Jacob Kuiper van het KNMI maakte filmopnamen.
Nader Verklaard
Lichtende nachtwolken komen voor op ongeveer 80 kilometer hoogte, veel hoger dan gewone wolken, die hooguit zo'n 20 kilometer hoogte bereiken. Na zonsondergang weerkaatsen die hoge wolken nog een tijd zonlicht.
Het ontstaan van deze prachtige nachtwolken houdt verband met talrijke uiterst kleine deeltjes in de bovenste lagen van de atmosfeer. Dat kan bijvoorbeeld stof zijn afkomstig van meteorieten. Zulke deeltjes alleen zijn echter niet voldoende: ook is waterdamp nodig en zeer lage temperaturen tussen -90 en -145 graden Celsius zijn een voorwaarde. Op de deeltjes zet zich dan een laagje ijs af, net als rijp op het aardoppervlak. Door het ijs dat de deeltjes omhult wordt zonlicht gespiegeld.
Wie de lichtende nachtwolken een tijd observeert zal zien dat de vormen relatief snel veranderen. Op de hoogte waar de wolken zich ophouden komen zeer sterke luchtstromingen voor. In horizontale richting stroomt de lucht met snelheden van gemiddeld 150 km/u en soms wel 500 tot 700 km/u. Daarmee samenhangend doen zich ook sterk dalende en stijgende luchtstromingen voor, waardoor de wolken een bijzonder turbulent aanzien krijgen. De karakteristieke golven en ribbels verdwijnen weer even snel als ze zijn gekomen.
©KNMI
Afbeelding ©Skystef
Woensdag 2 juli in alle vroegte zijn boven ons land zeer fraaie lichtende nachtwolken waargenomen. Waarnemer Peter Paul Hattinga Verschure, expert op het gebied van lichtverschijnselen aan de hemel, legde de wolken op de foto vast.
Volgens Hattinga Verschure waren de lichtende nachtwolken op 2 juli te zien tussen kwart voor drie en kwart voor vijf in de ochtend, als een lichtende wolkensluier met ribbeltjes en strepen. Tegen half vijf waren ze over bijna de gehele hemel te zien, dus ook in zuidelijke richting. Het bijzondere was niet alleen dat ze zo helder waren, maar ook dat er zoveel vormen in te zien waren en dat snelle vormveranderingen plaatsvonden. Dat lijkt te wijzen op sterke luchtstromingen in de ijle bovenlaag van de atmosfeer op ruim tachtig kilometer hoogte, waar de lichtende nachtwolken zich bevinden. De afgelopen dagen zijn al vaker lichtende nachtwolken waargenomen. Meteoroloog Jacob Kuiper van het KNMI maakte filmopnamen.
Nader Verklaard
Lichtende nachtwolken komen voor op ongeveer 80 kilometer hoogte, veel hoger dan gewone wolken, die hooguit zo'n 20 kilometer hoogte bereiken. Na zonsondergang weerkaatsen die hoge wolken nog een tijd zonlicht.
Het ontstaan van deze prachtige nachtwolken houdt verband met talrijke uiterst kleine deeltjes in de bovenste lagen van de atmosfeer. Dat kan bijvoorbeeld stof zijn afkomstig van meteorieten. Zulke deeltjes alleen zijn echter niet voldoende: ook is waterdamp nodig en zeer lage temperaturen tussen -90 en -145 graden Celsius zijn een voorwaarde. Op de deeltjes zet zich dan een laagje ijs af, net als rijp op het aardoppervlak. Door het ijs dat de deeltjes omhult wordt zonlicht gespiegeld.
Wie de lichtende nachtwolken een tijd observeert zal zien dat de vormen relatief snel veranderen. Op de hoogte waar de wolken zich ophouden komen zeer sterke luchtstromingen voor. In horizontale richting stroomt de lucht met snelheden van gemiddeld 150 km/u en soms wel 500 tot 700 km/u. Daarmee samenhangend doen zich ook sterk dalende en stijgende luchtstromingen voor, waardoor de wolken een bijzonder turbulent aanzien krijgen. De karakteristieke golven en ribbels verdwijnen weer even snel als ze zijn gekomen.
©KNMI
Afbeelding ©Skystef
Wil geen spelbreker zijn, maar zulke wolken zie ik eigenlijk best vaak, als ik uit bent geweest, en ik gaat naar huis rond 4en a 5en, en tis midzomer dan zie ik ze vrij vaak.
Neemt niet weg dat ze heel mooi zijn, het lijkt idd alsof ze beetje licht geven.
Geef mij dan maar onweer, dat is net weer iets wat ik niet genoeg krijg hier
Neemt niet weg dat ze heel mooi zijn, het lijkt idd alsof ze beetje licht geven.
Geef mij dan maar onweer, dat is net weer iets wat ik niet genoeg krijg hier
Check out the light show:)
De lichtende nachtwolken van 2 juli 2008
In de zomer hoopt menigeen op mooi vakantieweer, al betekent dat zeker niet voor iedereen dat het dan zonnig, droog en warm moet zijn. De strandgast legt wat dat betreft iets andere prioriteiten dan de zeiler, de wandelaar of iemand die met zijn gezin een pretpark wil gaan bezoeken. Hoe dan ook, als het flink is opgeklaard en de hemel schoon is, dan loont het de moeite om in de late avond en/of voor het ochtendkrieken eens naar de noordelijke horizon te kijken. Daar zijn dan soms bijzondere wolken te zien, de zogenaamde lichtende nachtwolken.
Deze foto is, net als alle andere genomen in Bennekom, tussen 3.55 en 4.25 uur in de vroege ochtend van 2 juli. Het eerste ochtendgloren is langs de horizon te zien, maar in de nog donkere hemel daarboven verschijnen de lichtende nachtwolken in hun mooiste gedaante. De helderste ster die door deze ijle wolken heenschijnt, is Capella van het sterrenbeeld Voerman.
Deze foto, die een paar minuten na de vorige is genomen, is expres wat lichter gemaakt, waardoor de lichtende nachtwolken nog duidelijker naar voren springen. De eerste foto geeft meer het beeld weer zoals dat met het blote oog was te zien.
Deze witte, ijle wolken hangen af en toe langs de noordwestelijke tot noordelijke hemel in de late avond tot kort na middernacht en langs de noordelijke tot noordoostelijke hemel rond vier uur ’s nachts.
Lichtende nachtwolken worden zo genoemd omdat ze zich alleen vertonen als het vrijwel donker is, grofweg drie kwartier tot anderhalf uur na zonsondergang, of even lang voor zonsopkomst. Deze wolken steken wittig af tegen de donkere lucht. Ze zijn zo dun, dat de sterren er gewoon doorheen weten te schijnen.
Hoe ontstaan lichtende nachtwolken?
Het zijn niet de wolken zélf die licht geven, deze ijle wolken weerkaatsen het zonlicht. Het bijzondere van dit natuurverschijnsel is dat het eigenlijk niets met ons weer van doen heeft, dat zich afspeelt in de troposfeer, de onderste laag van de atmosfeer. Afhankelijk van het jaargetijde en de positie op Aarde, heeft deze luchtlaag een dikte van 8 tot iets meer dan 20 kilometer. Lichtende nachtwolken worden echter op een veel grotere hoogte gevormd, grofweg rond 80 kilometer hoogte. Soms houdt zich op die hoogte stof en zeer fijn gruis op, dat vaak afkomstig is van meteorieten. Daarnaast moet er een temperatuur heersen van tussen -90 en -145 graden Celsius en moet er een beetje waterdamp aanwezig zijn. Pas in dat geval kan zich een dun laagje rijp afzetten op het meteorietengruis, vergelijkbaar met zoals rijp zich afzet op het grasveld. Wat wij dan in feite aan de grond zien gebeuren als de dag aanbreekt, is het glinsteren van al deze deeltjes, in het zonlicht.
In deze ietwat ingezoonde en wat lichter gemaakte foto zijn de diverse ribbelstructuren, en banden die soms haaks op elkaar staan, zeer duidelijk te zien. Ook zijn meerdere sterren zichtbaar.
Op de hoogte waar de lichtende nachtwolken optreden, waait het zeer hard. Windsnelheden van meer dan 200 km/uur zijn geen uitzondering en niet zelden haalt de wind uit tot 500 km/uur of zelfs nog meer! Daarbij komen ook dalende en stijgende luchtbewegingen voor, die de lichtende nachtwolken hun karakteristieken ribbelstructuur geven. Soms verdwijnen die ribbels even snel als ze verschijnen, maar soms zijn er ook zogenaamde ‘staande golven’ te zien, waardoor sommige patronen zich langere tijd weten te handhaven.
Nogmaals een ingezoomd beeld, wat even later is geschoten. De ribbelstructuren tekenen zich nu nog iets duidelijker af.
Spel van duisternis en zonneschijn.
In principe treden lichtende nachtwolken ook midden in de nacht en overdag op, maar zijn ze dan niet zichtbaar. In het holst van de nacht ligt ook de luchtlaag rond 80 kilometer hoogte in het donker en overdag is het ‘gewone’ licht simpelweg te sterk en worden deze wolken, net als alle sterren, volledig overstraald. Er is een specifieke zonnestand nodig, waarbij het aan de grond al donker genoeg is, maar de luchtlaag rond 80 kilometer hoogte nog het zonlicht weet te vangen en naar het aardoppervlak weet te weerkaatsen. Ongeveer van begin mei tot en met de eerste week van augustus zijn de omstandigheden gunstig om lichtende nachtwolken waar te nemen. Rondom deze begin- en eindtijd, maar vooral voor en na dit tijdstip gaat de zon in een steeds steilere baan onder en op, en zakt ook dieper onder de horizon. Het tijdvenster, tijdens welke de lichtende nachtwolken zichtbaar zijn wordt hierdoor de komende weken snel kleiner en verdwijnt begin augustus vrijwel geheel. In principe zou men ook in december gedurende één of een paar minuten of zo, deze wolken nog kunnen zien als ze optreden, maar de praktijk leert, dat dat nooit lukt.
Tegen half vijf wordt het ochtendlicht langs de noordoostelijke horizon sterker en worden de lichtende nachtwolken daar onzichtbaar, maar korte tijd waren deze wolken zelfs tot nabij het zenit en ook verder naar het westen en noordwesten te zien, wat bepaald zeldzaam is!
Lichtende nachtwolken treden maar weinig op. In meerdere zomers laten ze zich niet zien, of is er slechts een zeer zwakke variant zichtbaar. Soms hebben we echter geluk en treden er fraaie exemplaren op, die, omdat het ook onbewolkt is, ook daadwerkelijk gezien kunnen worden, want nevel en/of lagere wolken mogen het zicht natuurlijk niet belemmeren. Dat kan dan zowel na zonsondergang als voor zonsopkomst zijn, of slechts gedurende één van deze twee tijdvakken. Op 2 juli toonden deze lichtende nachtwolken zich voor zonsopkomst in hun fraaiste gedaante, wat op de foto’s hiernaast is te zien, terwijl de avond daarvoor ruim na zonsondergang slechts een zeer flauwe witte waas langs de noordwestelijke horizon viel te ontwaren. Het helpt om een omgeving met weinig stoorlicht op te zoeken, maar op 2 juli waren de lichtende nachtwolken zo fel en duidelijk, dat ze ook vanuit de stad met al zijn straatlantaarns, gemakkelijk te zien waren.
De kans dat er dit zomerseizoen nogmaals zulke fraaie lichtende nachtwolken zijn te zien, is klein, maar onmogelijk is het niet. In de zomers van 1988 en 1997 waren deze wolken zelfs in acht nachten zichtbaar. Zeker tot het eind van deze maand is het dus raadzaam om bij helder weer even een blik op de noordelijke hemel te werpen in de late avond en de nanacht, zolang het nog niet helemaal donker is of net wat lichter begint te worden.
Bronnen: Meteo Consult, KNMI, Wikipedia. Foto’s: Tom van der Spek.
In de zomer hoopt menigeen op mooi vakantieweer, al betekent dat zeker niet voor iedereen dat het dan zonnig, droog en warm moet zijn. De strandgast legt wat dat betreft iets andere prioriteiten dan de zeiler, de wandelaar of iemand die met zijn gezin een pretpark wil gaan bezoeken. Hoe dan ook, als het flink is opgeklaard en de hemel schoon is, dan loont het de moeite om in de late avond en/of voor het ochtendkrieken eens naar de noordelijke horizon te kijken. Daar zijn dan soms bijzondere wolken te zien, de zogenaamde lichtende nachtwolken.
Deze foto is, net als alle andere genomen in Bennekom, tussen 3.55 en 4.25 uur in de vroege ochtend van 2 juli. Het eerste ochtendgloren is langs de horizon te zien, maar in de nog donkere hemel daarboven verschijnen de lichtende nachtwolken in hun mooiste gedaante. De helderste ster die door deze ijle wolken heenschijnt, is Capella van het sterrenbeeld Voerman.
Deze foto, die een paar minuten na de vorige is genomen, is expres wat lichter gemaakt, waardoor de lichtende nachtwolken nog duidelijker naar voren springen. De eerste foto geeft meer het beeld weer zoals dat met het blote oog was te zien.
Deze witte, ijle wolken hangen af en toe langs de noordwestelijke tot noordelijke hemel in de late avond tot kort na middernacht en langs de noordelijke tot noordoostelijke hemel rond vier uur ’s nachts.
Lichtende nachtwolken worden zo genoemd omdat ze zich alleen vertonen als het vrijwel donker is, grofweg drie kwartier tot anderhalf uur na zonsondergang, of even lang voor zonsopkomst. Deze wolken steken wittig af tegen de donkere lucht. Ze zijn zo dun, dat de sterren er gewoon doorheen weten te schijnen.
Hoe ontstaan lichtende nachtwolken?
Het zijn niet de wolken zélf die licht geven, deze ijle wolken weerkaatsen het zonlicht. Het bijzondere van dit natuurverschijnsel is dat het eigenlijk niets met ons weer van doen heeft, dat zich afspeelt in de troposfeer, de onderste laag van de atmosfeer. Afhankelijk van het jaargetijde en de positie op Aarde, heeft deze luchtlaag een dikte van 8 tot iets meer dan 20 kilometer. Lichtende nachtwolken worden echter op een veel grotere hoogte gevormd, grofweg rond 80 kilometer hoogte. Soms houdt zich op die hoogte stof en zeer fijn gruis op, dat vaak afkomstig is van meteorieten. Daarnaast moet er een temperatuur heersen van tussen -90 en -145 graden Celsius en moet er een beetje waterdamp aanwezig zijn. Pas in dat geval kan zich een dun laagje rijp afzetten op het meteorietengruis, vergelijkbaar met zoals rijp zich afzet op het grasveld. Wat wij dan in feite aan de grond zien gebeuren als de dag aanbreekt, is het glinsteren van al deze deeltjes, in het zonlicht.
In deze ietwat ingezoonde en wat lichter gemaakte foto zijn de diverse ribbelstructuren, en banden die soms haaks op elkaar staan, zeer duidelijk te zien. Ook zijn meerdere sterren zichtbaar.
Op de hoogte waar de lichtende nachtwolken optreden, waait het zeer hard. Windsnelheden van meer dan 200 km/uur zijn geen uitzondering en niet zelden haalt de wind uit tot 500 km/uur of zelfs nog meer! Daarbij komen ook dalende en stijgende luchtbewegingen voor, die de lichtende nachtwolken hun karakteristieken ribbelstructuur geven. Soms verdwijnen die ribbels even snel als ze verschijnen, maar soms zijn er ook zogenaamde ‘staande golven’ te zien, waardoor sommige patronen zich langere tijd weten te handhaven.
Nogmaals een ingezoomd beeld, wat even later is geschoten. De ribbelstructuren tekenen zich nu nog iets duidelijker af.
Spel van duisternis en zonneschijn.
In principe treden lichtende nachtwolken ook midden in de nacht en overdag op, maar zijn ze dan niet zichtbaar. In het holst van de nacht ligt ook de luchtlaag rond 80 kilometer hoogte in het donker en overdag is het ‘gewone’ licht simpelweg te sterk en worden deze wolken, net als alle sterren, volledig overstraald. Er is een specifieke zonnestand nodig, waarbij het aan de grond al donker genoeg is, maar de luchtlaag rond 80 kilometer hoogte nog het zonlicht weet te vangen en naar het aardoppervlak weet te weerkaatsen. Ongeveer van begin mei tot en met de eerste week van augustus zijn de omstandigheden gunstig om lichtende nachtwolken waar te nemen. Rondom deze begin- en eindtijd, maar vooral voor en na dit tijdstip gaat de zon in een steeds steilere baan onder en op, en zakt ook dieper onder de horizon. Het tijdvenster, tijdens welke de lichtende nachtwolken zichtbaar zijn wordt hierdoor de komende weken snel kleiner en verdwijnt begin augustus vrijwel geheel. In principe zou men ook in december gedurende één of een paar minuten of zo, deze wolken nog kunnen zien als ze optreden, maar de praktijk leert, dat dat nooit lukt.
Tegen half vijf wordt het ochtendlicht langs de noordoostelijke horizon sterker en worden de lichtende nachtwolken daar onzichtbaar, maar korte tijd waren deze wolken zelfs tot nabij het zenit en ook verder naar het westen en noordwesten te zien, wat bepaald zeldzaam is!
Lichtende nachtwolken treden maar weinig op. In meerdere zomers laten ze zich niet zien, of is er slechts een zeer zwakke variant zichtbaar. Soms hebben we echter geluk en treden er fraaie exemplaren op, die, omdat het ook onbewolkt is, ook daadwerkelijk gezien kunnen worden, want nevel en/of lagere wolken mogen het zicht natuurlijk niet belemmeren. Dat kan dan zowel na zonsondergang als voor zonsopkomst zijn, of slechts gedurende één van deze twee tijdvakken. Op 2 juli toonden deze lichtende nachtwolken zich voor zonsopkomst in hun fraaiste gedaante, wat op de foto’s hiernaast is te zien, terwijl de avond daarvoor ruim na zonsondergang slechts een zeer flauwe witte waas langs de noordwestelijke horizon viel te ontwaren. Het helpt om een omgeving met weinig stoorlicht op te zoeken, maar op 2 juli waren de lichtende nachtwolken zo fel en duidelijk, dat ze ook vanuit de stad met al zijn straatlantaarns, gemakkelijk te zien waren.
De kans dat er dit zomerseizoen nogmaals zulke fraaie lichtende nachtwolken zijn te zien, is klein, maar onmogelijk is het niet. In de zomers van 1988 en 1997 waren deze wolken zelfs in acht nachten zichtbaar. Zeker tot het eind van deze maand is het dus raadzaam om bij helder weer even een blik op de noordelijke hemel te werpen in de late avond en de nanacht, zolang het nog niet helemaal donker is of net wat lichter begint te worden.
Bronnen: Meteo Consult, KNMI, Wikipedia. Foto’s: Tom van der Spek.
